پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟

یکی از مخاطرات اصلی که پول های کاغذی مانند دلار دارند این است که کشورها در چاپ و عرضه آن ها زیاده روی کرده و باعث ایجاد تورم در اقتصاد شوند.

ارز فیات Fiat چیست؟

ارز فیات(Fiat) یا پول فیات به عنوان پول قانونی شناخته می شود که ارزشش را از دولتی که آن را صادر کرده است می گیرد. پول فیات شامل پول کاغذی و سکه بوده و ارزش ان همانطور که گفته شد توسط دولتی که آن را چاپ می کند مشخص می شود. واژه فیات از یک واژه لاتین به همین نام گرفته شده است. کشورهای جهان از پول فیات به جای مبادلات پایاپای و کالای فیزیکی برای ارائه خدمات خرید کالا، سرمایه گذاری و سپرده گذاری استفاده می نمایند. ارز فیات را می توان جایگزین مناسبی برای استاندارد طلا و پول کالایی در نظر گرفت.

درواقع fiat یک ارز دولتی است که توسط کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نشده، بلکه ارزشش از طریق رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده، نشأت می گیرد. اکثر ارزهای کاغذی مدرن ارزهای فیات هستند، از جمله دلار آمریکا، یورو، پوند و دیگر ارزهای مهم جهانی. ارز فیات به بانک های مرکزی کشورها امکان کنترل بیشتری بر اقتصادشان می دهد، زیرا آن ها می توانند مقدار چاپ پول را کنترل کنند. ارزهای فیات فقط دارای ارزش هستند و دولت این ارزش را حفظ می کند. هیچ ابزاری برای تأمین پول به خودی خود وجود ندارد.

یکی از مخاطرات اصلی که پول های کاغذی مانند دلار دارند این است که کشورها در چاپ و عرضه آن ها زیاده روی کرده و باعث ایجاد تورم در اقتصاد شوند.

منشأ پیدایش پول فیات

انسان ها قبل از آن که سیستم اقتصاد به صورت امروزی و به طور پیچیده ای شکل گرفته باشد، در ابتدا چیزی به عنوان پول نداشتند. برای تبادل بین یکدیگر از کالا استفاده کرده و کالایی را با کالای دیگر بدون در نظر گرفتن ارزش کالا و تنها براساس نیازشان، مبادله می کردند. به این سیستم مبادله کالا با کالا یا پایاپای گفته می شد. با گذشت زمان و آزمون و خطای سیستم های مختلف مبادله، انسان ها به سیستم سکه طلا و نقره روی آوردند. اولین نمونه سکه ضرب شده در تاریخ ۶۴۰ پیش از میلاد در آناتولی غربی ضرب و مورد استفاده قرار گرفت. با گذشت زمان مردم به مبادله با سکه های طلا و نقره اعتماد کرده و از آن برای داد و ستد استفاده کردند.

اما سابقه اولین چاپ پول فیات به کشور چین باز می گردد که در آن زمان قابل تبدیل به واحدهای پولی دیگر از جمله نقره، طلا و ابریشم بود. در قرن 13 سیستم ارز فیات توسط امپراطوری مغول راه اندازی شد، سیستم پول فیات در قرن 17 وارد قاره اروپا شده و در کشورهای دیگری همچون هلند و سوئد مورد استفاده قرار گرفت. اما از آنجا که سیستم فیات در کشور سوئد با شکست مواجه شد، استاندارد نقره را جایگزین آن کردند. کم کم سیستم ارز فیات به فرانسه نو و همچنین مستعمرات آمریکای شمالی رسید و از این سیستم ارزی برای مبادلات و انتقال دارایی در معاملات استفاده شد. ایالات متحده آمریکا که در ابتدای قرن بیستم مجددا سیستم کالایی را جایگزین پول فیات کرده بود و از سال 1933 به بعد مبادله طلا با پول های کاغذی را متوقف کرده بود، نهایتا در سال 1972 میلادی، (همزمان با ریاست جمهوری ریچارد نیکسون)، با کنارگذاشتن استاندارد طلا از پول فیات برای سیستم پولی خود استفاده کرد.

آنچه که باعث اهمیت ارزهای فیات در جهان شد این بود که دولت ها و بانک های مرکزی به واسطه این ارزها سعی کردند اقتصاد خود را از بدترین اثرات طبیعی توسعه و رکودهای چرخه تجاری محافظت کنند.

تفاوت پول کالایی با پول فیات در ارزش ذاتی آن هاست. پول کالایی دارای ارزش ذاتی بوده و ارزش ذاتی خود را از موادی که از آن ساخته شده است، مانند سکه های طلا و نقره می گیرد. در مقابل پول Fiat فاقد ارزش ذاتی است. ارزش پول فیات از وعده دولت صادرکننده اش نشات می گیرد.

دلیل شکل گیری ارز فیات بدون پشتوانه چه بود؟

با اینکه سیستم استاندارد طلا توانسته بود بسیاری از مشکلات معاملات تجاری را حل کند و از سوی دیگر هر کسی نیز می توانست به راحتی پول های خود را به طلا تبدیل کند و تجار و بازرگانان از آن برای مبادلات بین المللی استفاده می کردند و با تمام مزیت های دیگر سیستم استاندارد طلا، این سیستم نتوانست ماندگاری خود را حفظ کند. آنچه که به عنوان دلایل عدم ماندگاری سیتم استاندارد طلا عنوان می شود، عبارتند از:

• معدن های جدید طلا به شدت کمیاب شدند.
• مردم طلاهای خود را احتکار کردند و به کمبود آن دامن زدند.
• نرخ طلا که در ابتدا به صورت نرخ ثابتی تعریف شده بود اجرا نشد و به این دلیل نرخ طلا به صورت محاسبه ای باقی ماند.
• با شروع جنگ جهانی ذخایر مالی کشورها با کمبود مواجه شد.

در کنار این عوامل از آنجا که کار با این سیستم نیز به مرور سخت شد، سیستم استاندارد طلا در دهه 80 میلادی از بین رفته و پول های بدون پشتوانه جایگزین آن شد.

مزایای استفاده از پول فیات چیست؟

1. مقرون به صرفه بودن و نیاز به هزینه کمتر برای تولید پول فیات
2. کمبود و نبود ذخایر طلا روی آن اثر ندارد
3. انعطاف پذیری پول فیات در بحران های اقتصادی
4. در اختیار قراردادن قدرت زیاد به دولت ها و بانک های مرکزی در ارزهای فیات با اقتصاد قوی
5. پول فیات اگر بتواند نقش های مورد نیاز اقتصاد یک کشور (یعنی نقش ذخیره ارزش، ارائه حساب عددی و تسهیل مبادله)، را در واحد پولی خود ذخیره کند، می تواند به عنوان یک ارز خوب عمل کند.
6. از پول فیات می توان در مبادلات بین المللی استفاده کرد. چراکه تبدیل به واحد پول تجاری شده است.
7. عرضه پول فیات توسط بانک های مرکزی و دولت ها کنترل می شود (برعکس ارزهای دیجیتال)و دلیل آن هم این است که پول فیات مانند طلا یک منبع کمیاب یا ثابت نیست. این کنترل عرضه به دولت ها امکان می دهد تا قدرت مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و سرعت پول را داشته باشند.

معایب استفاده از پول فیات چیست؟

1. تورم: تورم همزمان با تولد پول فیات با آن همراه شد. به همین دلیل تورم موجب شد که آمار افراد فقیر در جامعه افزایش یابد. چرا که تورم به افرادی که حقوق ثابت دارند، ضرر زده و موجب کاهش قدرت خرید آنها می شود.
2. افزایش بیش از حد نقدینگی: زمانی که حجم نقدینگی با میزان تولید کالا و خدمات متناسب نباشد، اعتبار پول های بدون پشتوانه ضرر می کند. چرا که با افزایش نقدینگی، تقاضا نیز افزایش می یابد و اگرعرضه مناسبی برای تأمین این تقاضاها نباشد، تورم افزایش می یابد.
3. از بین رفتن دولت ها: با از بین رفتن دولت ها، پول های بدون پشتوانه در خطر هستند. چون دولت ها هستند که به اعتبار و ارزش پول های بدون پشتوانه کمک می کند. پس اگر دولتی در میان نباشد، ارزش پول ملی از بین خواهد رفت.
4. ایجاد حباب در پول فیات: با توجه به عرضه نامحدود آن توسط دولت ها، فرصت های بیشتری برای ایجاد حباب با پول فیات وجود دارد.
5. وابسته بودن ارزش ارز فیات به سیاست: ارزش پول فیات بستگی به سیاست های مالی و مقررات دولتی توسط دولت صادرکننده اش دارد. سیاست پولی غیرمسئولانه می تواند منجر به تورم، حتی تورم بیش از حد یک ارز فیات شود.

چرا اقتصادهای مدرن از پول فیات حمایت می کنند؟

دلیل استفاده اقتصادهای مدرن از fiat انعطاف پذیری و ارائه قدرت مدیریت به دولتمردان کشورهاست که به واسطه این انعطاف پذیری می توانند ارزهای خود را مدیریت کرده، سیاست های پولی را تعیین کرده و بازارهای جهانی باثباتی را ایجاد نمایند.همچنین امکان بانکداری جزء به جزء وجود دارد. به این معنا که به بانک های تجاری اجازه می دهد مقدار پول موجود را برای پاسخگویی به تقاضای وام گیرندگان چند برابر کنند.

چه جایگزینی برای ارز فیات وجود دارد؟

امروزه تقریبا همه کشورها دارای پول قانونی (ارز فیات) هستند. با وجود اینکه شما می توانید طلا و سکه بخرید و بفروشید، اما این سکه ها به ندرت برای خریدهای روزمره استفاده می شوند و بیشتر به عنوان یک دارایی که قابلیت ذخیره سازی دارد استفاده می شوند.

حتی ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین در دهه گذشته به عنوان چالشی برای ماهیت تورمی ارزهای فیات ظاهر شده و مورد علاقه و پذیرش قرار گرفته و از اقبال خوبی هم برخوردار بودند، نیز معنای سنتی پول و ارز فیات را ندارند.

ارز فیات و ارز دیجیتال با یکدیگر چه ارتباطی دارند؟

هر دو ارز دیجیتال و فیات، هیچ گونه پشتوانه فیزیکی مانند طلا ندارند. کنترل این ارز توسط دولت صادرکننده اش انجام می شود، در صورتی که ارز دیجیتال ماهیت غیرمتمرکز دارد.

از جمله تفاوت های موجود بین این دو ارز، نحوه تولید پول های جدید در هر یک از این دو سیستم است. به عنوان مثال بیت کوین یا اتریوم نمونه هایی از ارزهای دیجیتال هستند که در مقایسه با پول فیات که هیچ گونه محدودیتی ندارد، تولید و عرضه محدودی در سکه دارد.

تراکنش در ارزهای دیجیتال برگشت ناپذیر بوده، در صورتی که در ارزهای فیات این‌ چنین نیست.

از دیگر تفاوت های ارز فیات با ارز دیجیتال این است که سیستم ارز فیات قابلیت مبادلات ارزی بزرگتر با نوسان کمتری را دارد. در صورتی که در بازار ارز دیجیتال این شرایط کاملاً برعکس است. این بازار بسیار پر نوسان است.

شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رمزارزها مقاله پشتوانه ارز دیجیتال را نیز مطالعه نمایید.

نتیجه گیری

سابقه پول فیات به قرن ها قبل باز میگردد. کشور چین اولین کشوری بود که پول فیات را چاپ و از آن برای پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟ مبادلات استفاده کرد. سیستم پول فیات در کنار تمام مزایایی که برای اقتصاد جوامع ایجاد کرد، از جمله مقرون به صرفه بودن و هزینه تولید پایین، اما دارای معایبی نیز هست که مهمترین آن تورم است. ارز فیات با ارز دیجیتال تفاوت های بسیاری دارد. از جمله اینکه ماهیت ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بوده و توسط هیچ نهاد ثالث و یا دولتی کنترل نمی شوند.

پول یا ارز فیات (Fiat Currency) چیست؟

ارز فیات یا پول بی‌پشتوانه مانند دلار آمریکا، در واقع یک پول قانونی است که ارزش خود را از دولت صادرکننده‌اش می‌گیرد و برخلاف پول کالایی ارزش آن به یک کالای فیزیکی بستگی ندارد. فیات از واژه لاتین به همین نام و به معنی «بگذارید انجام شود» گرفته شده‌ است. دولتی که پول فیات را چاپ می‌کند، عامل تعیین‌کننده در ارزش آن است. در حال حاضر بسیاری از کشورها از سیستم ارز فیات برای خرید کالا، خدمات، سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری استفاده می‌کنند. این سیستم پولی در واقع جایگزین استاندارد طلا و پول کالایی شده است.

پیدایش پول فیات

منشا پیدایش پول فیات به قرن‌ها پیش در کشور چین و زمانی که استان سیچوآن تصمیم گرفت پول کاغذی خود را در قرن ۱۱ چاپ کند، برمی‌گردد. در ابتدا این پول به ابریشم، طلا یا نقره قابل تبدیل بود. اما در نهایت با روی کار آمدن قوبلای خان، سیستم ارزی فیات را در قرن ۱۳ به راه انداخت. این سیستم ارزی برای امپراتوری مغول گران تمام شد، به طوری که مورخان هزینه‌کردن‌های بی‌رویه و ابرتورم ناشی از آن را از دلایل اصلی سقوط این امپراتوری می‌دانند.

در قرن ۱۷ام پول فیات در قاره اروپا و کشورهای اسپانیا، هلند و سوئد نیز مورد استفاده قرار گرفت. سیستم ارز فیات در سوئد با شکست مواجه شد و دولت آن را با استاندارد نقره جایگزین کرد. در دو قرن آتی، فرانسه نو و مستعمرات سیزده‌‌گانه در آمریکای شمالی نیز این سیستم را به کار گرفتند و بعدها دولت فدرال ایالات متحده نیز از آن استفاده کرد.

در قرن ۲۰ام میلادی دولت ایالات متحده بار دیگر به سیستم پول کالایی تغییر جهت داد و از سال ۱۹۳۳ به بعد دولت، مبادله پول‌های کاغذی با طلا را متوقف ساخت. در سال ۱۹۷۲ نیز به دستور رئیس‌جمهور وقت، ریچارد نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.

ارزهای فیات و استاندارد طلا

استاندارد طلا اجازه تبدیل اسکناس‌های کاغذی به طلا را می‌داد. در واقع پشتوانه تمامی پول‌های کاغذی منابع محدود طلا بود که توسط دولت نگهداری می‌شد. تحت سیستم ارزی با پشتوانه طلا، دولت‌ها و بانک‌ها تنها در صورت داشتن ذخایر طلا، قادر به معرفی مقدار برابری از ارز جدید به اقتصاد بودند. این سیستم پولی، جلوی دولت را از خلق پول و افزایش ارزش آن تنها بر مبانی فاکتورهای اقتصادی می‌گرفت.

در سوی دیگر، تحت سیستم ارز فیات پول دیگر به دارایی یا کالای به خصوصی قابل تبدیل نیست. دولتمردان با پول‌های فیات، به طور مستقیم می‌توانند بر روی ارزش ارزهای ملی تاثیر گذاشته و آن را به شرایط اقتصادی کشور پیوند زنند. در این سیستم پولی، دولت و بانک‌های مرکزی اساسی‌ترین نقش را در مواجهه با رویدادهای مالی مختلف مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری یا تسهیلات کمی ایفا می‌کنند.

طرفداران استاندارد طلا معتقدند که این سیستم ارزی به دلیل پشتیبانی شدن توسط یک دارایی فیزیکی و باارزش، از ثبات بیشتری برخوردار است. در مقابل طرفدران پول‌های فیات عقیده دارند که قیمت طلا به خودی خود بی‌ثبات است. در قالب این مفهوم، ارزش هر دو نوع سیستم پولی نوسان خواهد داشت. اما در سیستم ارزی فیات، دولت در دوران اضطرار اقتصادی انعطاف بیشتری در اقدامات ضروری خواهد داشت.

مزایا و معایب پول‌ فیات

متخصصین حوزه مالی و اقتصاددانان در حمایت از ارزهای فیات هم عقیده نیستند. مدافعان و مخالفان آن مزایا و معایب زیر را برای ارزهای فیات مطرح می‌کنند:

کمیابی (Scarcity): پول‌ فیات از کمیابی کالا یا دارایی فیزیکی مانند طلا تاثیر نمی‌پذیرد.

هزینه: خلق پول فیات از نظر اقتصادی نسبت به پول کالایی به‌صرفه‌تر است.

واکنش‌پذیر: پول فیات این قدرت را در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار می‌دهد که نسبت به بحران‌های اقتصادی انعطاف کافی را داشته باشند.

مبادلات بین‌المللی: ارزهای فیات توسط تعداد زیادی از کشورها در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این باعث ارائه فرم قابل قبولی از پول برای مبادلات تجاری شده است.

راحتی: برخلاف طلا، پول فیات به ذخایر فیزیکی که نیازمند نگهداری، محافظت، نظارت و دیگر امور هزینه‌زا باشد، نیست.

نبود ارزش ذاتی: ارزهای فیات فاقد ارزش ذاتی هستند. این به دولت‌ها امکان «خلق پول از هیچ چیز» را می‌دهد که می‌تواند به ابرتورم و در نهایت سقوط سیستم اقتصادی یک کشور منجر شود.

سابقه تاریک: از نظر نمونه‌های تاریخی، پیاده‌سازی سیستم‌ ارزی فیات معمولاً به سقوط نظام‌های مالی ختم شده است که بیانگر خطرناک بودن استفاده از این سیستم پولی است.

ارز فیات و ارز دیجیتال

تنها مشابهت بین ارز فیات و ارز دیجیتال در نداشتن پشتوانه فیزیکی آن‌هاست. در حالی که ارز فیات توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی کنترل می‌شود، ارزهای دیجیتال ماهیت غیرمتمرکزی دارند.

تفاوت آشکار این دو سیستم پولی، در نحوه ایجاد پول‌های جدید در هر یک از آن‌هاست. بیت کوین به عنوان نمونه برتر ارزهای دیجیتال، در مقایسه با پول‌های فیات که در کنترل بانک‌هاست و اساساً می‌توانند بدون هیچ پایه و اساسی به وجود آیند، عرضه و تعداد سکه محدودی دارد.

به عنوان شکل دیجیتالی پول، ارزهای دیجیتال هیچ قرین فیزیکی ندارند و به هیچ مرزی محدود نمی‌شوند. علاوه بر این، تراکنش‌‌ها در ارزهای دیجیتال برگشت‌ناپذیر است در حالی که در ارزهای فیات اینگونه نیست.

لازم به اشاره است که بازار ارز دیجیتال دربرابر بازارهای سنتی و مبادلات ارزی بسیار کوچکتر و پرنوسان‌تر است. این یکی از دلایلی است که مانع از فراگیر شدن و پذیرش گسترده این ارزها در عرصه بین‌المللی شده است. اما با رشد بازار ارزهای دیجیتال، به احتمال زیاد نوسان آن نیز کمتر و کمتر خواهد شد.

نتیجه‌گیری

آینده هیچ یک از سیستم‌های ارزی از قطعیت لازم برخوردار نیست. در حالی که ارزهای دیجیتال راه‌ زیادی برای پیمودن و مواجه شدن با موانع مختلف در پیش دارند، تاریخ ارزهای فیات بیانگر آسیب‌پذیر بودن این نوع از پول بوده است.

این از دلایل اصلی حرکت برخی از مردم به سوی سیستم ارز دیجیتال و استفاده از آن‌ها در تراکنش‌های مالی است.

یکی از تفکرات اصلی بیت کوین و ارزهای دیجیتال، کشف شکل جدیدی از پول بر روی شبکه‌ای توزیع شده‌ و همتا به همتا بوده است. بیت کوین می‌تواند به عنوان یک شبکه‌ی اقتصادیِ جایگزین نقش مهمی در آینده اقتصاد جهانی ایفا کند.

مقایسه ارز فیات در مقابل ارز دیجیتال

در دنیای امروزی، با گسترش بیش از پیش ارزهای دیجیتال، می‌توان گفت که مبارزه‌ای بین این ارزها و ارزهای فیات شکل گرفته است. بسیاری از طرفداران ارزهای دیجیتال ادعا می‌کنند که این ارزها، نسبت به ارزهای فیات مزایای بسیاری دارند، البته بسیاری از سرمایه‌گذاران سنتی همچنان به ارزهای دیجیتال بی‌اعتمادند و ارزهای فیات را ترجیح می‌دهند. در این مقاله بررسی می‌کنیم که پول یا ارز فیات، در مقابل ارز دیجیتال چه معایب و مزایایی دارد.

ارز فیات چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

ارز فیات در حقیقت همان واحد پولی است که هر دولت و حکومتی برای کشور خود تعیین می‌کند و اختیار تغییر و مدیریت آن را دارد. ارزش پول فیات فقط به دلیل عرضه و تقاضای مردم، در کنار تعیین و تایید دولت‌ها است؛ بعنوان مثال ریال ایران و دلار آمریکا دو ارز فیات هستند. اما ارز فیات ویژگی‌هایی دارد که معایب و مزایایی را برای آن رقم زده‌اند و در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.

بدون پشتوانه

برای توضیح مفهوم پشتوانه، بد نیست مروری بر تاریخ پول داشته باشیم.

همانطور که می‌دانید بعد از سپری شدن زمان معاملات کالا به کالا، افراد شروع به ضرب سکه با استفاده از طلا، نقره و فلزات گرانبها کردند. اما چندی بعد، اسکناس‌ها اختراع شدند و به‌مرور جای سکه‌های فلزی را گرفتند. در این دوران به‌مرور، سیستم پولی با پشتوانه طلا مورد استفاده قرار گرفت. این بدان معناست که در ازای هر واحد پولی از یک ارز، مقدار مشخصی طلا وجود داشت که قابل معاوضه با آن بود.

وجود پشتوانه برای پول، باعث محدودیت میزان عرضه در آن می‌شد. به‌عنوان مثال اگر قرار باشد برای هر 1000 دلار، با یک انس طلا به‌عنوان پشتوانه وجود داشته باشد، باید دقیقا معادل مجموع دلارهای موجود، طلا وجود داشته و نگهداری شود. به‌دلیل محدود بودن میزان طلای موجود، عرضه پول نیز محدود خواهد شد؛ به همین خاطر چین به عنوان اولین کشور و سپس سایر دولت‌ها به‌مرور، این سیستم پولی را رها کردند.

در سیستم پولی بدون پشتوانه، دولت‌ها اختیار کامل در چاپ و عرضه فیات را دارند و می‌توانند در مواقع خاص، مثل رکودهای اقتصادی، میزان عرضه فیات کشور خود، یا اصطلاحا نقدینگی را تغییر دهند. به همین دلیل است که باتوجه به سیستم مدیریت مالی هر کشور و میزان عرضه یک فیات، نرخ تبدیل دو ارز به یکدیگر ایجاد می‌شود.

این ویژگی فیات، برای دولت‌ها یکی از مزایای آن به‌حساب می‌آید، اما بنابر دلایلی که در ادامه توضیح خواهیم داد نیز، می‌تواند از دید مردم یک عیب تلقی گردد.

عدم محدودیت نقدینگی

نقدینگی در ساده‌ترین تعریف، به سرعت تبدیل شدن یک دارایی به پول نقد گفته می‌شود. اسکناس‌ها، چک‌های روز، سپرده‌های سرمایه‌گذاری بانکی و… نقدینگی کل موجود در یک کشور را تشکیل می‌دهند.

همانطور که گفتیم دولت‌ها اختیار انتشار و چاپ پول فیات را دارند. به‌ همین دلیل، آن‌ها می‌توانند میزان نقدینگی را به دلایل مختلف بالا ببرند. درنتیجه قدرت خرید مردم ابتدا بالا رفته و قیمت اجناس به مرور بالا خواهد رفت، که به این پدیده تورم می‌گوییم.

ممکن است بعضی از دولت‌های فاسد، با سیاست‌های مالی غلط مجبور به چاپ بیش از حد پول شوند و ابر تورم‌ را ایجاد کنند که ارزش دارایی مردم را در مقایسه با سایر واحدهای پولی پایین می‌آورد و به‌مرور یک ارز فیات را تقریبا بی‌‌ارزش می‌سازد.

درنتیجه، این عدم وجود محدودیت برای میزان نقدینگی، یکی از معایب اصلی ارزهای فیات است. اما گاهی اوقات دولت‌ها با استفاده از همین ویژگی، بسیاری از بحران‌های اقتصادی را بهبود می‌‎بخشند. به‌عنوان مثال دولت ایالات متحده آمریکا در سال 2008، با کنترل ارزش واحد پولی خود توانست کشور را از یک رکود اقتصادی شدید نجات دهد. به‌همین دلیل این ویژگی در مواقع خاص ممکن است یک حسن تلقی گردد.

مقایسه پول یا ارز فیات در مقابل ارزهای دیجیتال

درمقابل، پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟ ارزهای دیجیتال وجود دارند که شباهت‌ها و تفاوت‌های زیادی با فیات دارند.

پشتوانه: ارزهای دیجیتال نیز، مانند ارزهای فیات، بدون پشتوانه هستند (البته درمورد استیبل‌کوین‌ها این‌طور نیست، اما در این مقاله تمرکز ما بر دیگر ارزهای دیجیتال است). اما نکته اینجاست که تقریبا همه‌ی ارزهای دیجیتال معتبر، مثل بیت کوین، مقدار محدودی برای عرضه کل دارند.

تورم: برخلاف ارزهای فیات، ارزهای دیجیتال با قصد “تمرکززدایی” ایجاد شده‌اند. سرعت و میزان انتشار آن‌ها، محدودیت و قوانین خاص خود را دارد و هیچکس نمی‌تواند میزان عرضه آن‌ها را تغییر دهد. لذا به این دلیل و با وجود پروتکل‌های خاصی که در این ارزها اعمال شده‌اند (مثل هاوینگ بیت کوین) ذات آن‌ها مخالف هرگونه تورم است.

عمومیت: شما با داشتن هر نوع ارز فیات، تنها قادر به انجام معامله در یک محدوده جغرافیایی خاص خواهید بود. اما با داشتن ارزهای دیجیتال، مثل بیت کوین، می‌توانید در سراسر دنیا معامله کنید، چراکه یک واحد پول بین‌المللی است.

امنیت: به دلیل استفاده از رمزنگاری در رمزارزها، می‌توان گفت که سپرده‌ها و تراکنش‌ها با استفاده از رمزارزها، بسیار امن‌تر از فیات هستند و این امنیت، با پیشرفت این تکنولوژی بیشتر نیز خواهد شد. اما درهرصورت فعلا پول فیات در مقابل ارز دیجیتال میزان پذیرش بیشتری دارد.

آیا ارز دیجیتال می تواند جایگزین ارز فیات شود؟

اکثر دولت‌ها در ابتدا با ماهیت ارزهای دیجیتال مخالفت کردند، چراکه هر دولتی ترجیح می‌دهد به‌جای استفاده پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟ از یک ارز غیرمتمرکز، از ارزی استفاده کند که بر آن کنترل کامل دارد، می‌تواند استفاده از آن را ردیابی کند و تغییرات لازم را بر آن پیاده سازد.

به همین دلیل حالا دولت‌ها برای بهره بردن از برخی مزایای ارزهای دیجیتال و حفظ کردن مزایای فیات، به CBDCها (ارزهای دیجیتال بانک مرکزی) روی آورده‌اند، که ارزهای دیجیتالی متمرکز با اختیار دولت هستند. لذا از بین رفتن پول فیات کاغذی بسیار محتمل است، اما مسلما جایگزین آن ارزهای دیجیتالی متمرکز خواهند بود؛ البته رمزارزها نیز به‌طور مستقل وجود داشته و احتمالا گسترش آنها نیز روزافزون خواهد بود.

نحوه ارزش‌گذاری: ارزش رمزارز‌ها را میزان عرضه و تقاضا و به طور‌کلی استقبال عمومی از آن معین می‌کند و اعمال سلیقه در آن وجود ندارد. در طرف دیگر ارزش پول‌های فیات بستگی مستقیم به قوانین و بازار دارد و امکان اعمال سلیقه هر چند جزئی در آن وجود دارد.

تفاوت پول دیجیتالی و پول الکترونیکی چیست؟

پول دیجیتالی، پولی است که ما به صورت فیزیکی آن را در اختیار نداریم و در فضای دیجیتالی و اینترنتی آن را مدیریت می کنیم. ماهیت پول دیجیتالی همان پول فیزیکی است، با این تفاوت که به شکل فیزیکی مورد استفاده قرار نمی گیرد. پول دیجیتالی امروزه در اقتصاد کشورها تحولات مهمی ایجاد کرده است.

نسخه دیجیتالی ارزهای رایج مدت زمان زیادی است که در کشورها در حال استفاده است. به عنوان مثال پول های فیزیکی در آمریکا فقط یک دهم پول کل کشور را تشکیل می دهد و اکثر سرمایه مردم و دولت در سپرده های مختلف بانکی به شکل الکترونیکی نگهداری می شود. در گذشته پول دیجیتالی صرفا محدود به ارزهای فیات و پول های پشتیبانی شده توسط بانک ها که خدمات الکترونیکی نام گرفته بودند می شد، اما مدتی است که رمزارزها راه خود را به پول های دیجیتالی و روش های معاملاتی باز کرده اند.

این دو شکل پول با اینکه هر دو بر بستر دیجیتال هستند و هر دو به شکل فیزیکی ارائه نمی شوند، اما تفاوت های بزرگی با یکدیگر دارند. اگر می خواهید درباره پول دیجیتالی و شکل های مختلف آن بیشتر بدانید، مطالعه ادامه مطلب را از دست ندهید.

پول الکترونیکی چیست؟

قبل از اینکه درباره پول الکترونیکی صحبت کنیم، لازم است درباره ارز فیات یا پول بی پشتوانه بدانیم. به زبان ساده، پول فیات یک واحد پولی است که ارزش آن توسط دولت صادر کننده ارز تعیین می شود. (مانند ریال ایران و یا دلار آمریکا) پول فیات نقطه مقابل پول کالایی است، پولی که پشتوانه ارزشی آن یک دارایی مانند طلا یا نقره است.

ارزش پول الکترونیکی با ارز فیات پشتیبانی می شود. به صورت خلاصه، پول الکترونیکی همان ارز فیات است که به شکل الکترونیکی و اینترنتی در آمده است. ارزش پول الکترونیکی همانند ارز فیات است. پول الکترونیکی ارزهای فیات را تا زمانی که از این شکل خارج و به شکل فیزیکی تبدیل شوند (به عنوان مثال با استفاده از دستگاه خودپرداز) به صورت دیجیتالی ذخیره می کند.

پول الکترونیکی همچنین مانند ارزهای فیزیکی حامی خود، دارای ماهیت قانونی و قابل اندازه گیری است و تقریبا تمام کسب و کارها و شرکت های ارائه دهنده خدمات کشور از این نوع پرداخت پشتیبانی می کنند.

پول الکترونیکی را می توان به دو دسته گسترده طبقه بندی کرد:

معاملات پول الکترونیکی سخت هنگامی است که از پول برای معاملات غیرقابل بازگشت استفاده شود. این معاملات دارای امنیت بالایی هستند و معمولا از طریق بانک ها انجام می شود.

پول الکترونیکی نرم برای معاملاتی که برگشت پذیر یا انعطاف پذیر هستند به کار می رود. کاربران در این نوع معاملات قادر به مدیریت دارایی خود حتی پس از پردازش پرداخت هستند. این مدیریت شامل لغو معامله، تغییر قیمت و دیگر موارد می شود. این تغییرات معمولا فقط تا مدت زمان کوتاهی پس از انجام معامله قابل انجام است. برخی سرویس هایی که این نوع خدمات را انجام می دهند شامل پی پال، کارت های اعتباری و دیگر موارد می شوند.

پول الکترونیکی نسبت به پول فیزیکی از مزایای مختلفی از جمله تاریخچه تراکنش ها، سریع و قابل انجام در هر زمان، رفع مشکلات پول فیزیکی تقلبی و امنیت بالا بهره می برد. اما در نقطه مقابل مشکلاتی نیز دارد. به عنوان مثال از آنجایی که پول الکترونیکی مستقیم با بانک ارتباط دارد، ممکن است در برخی نقل و انتقالات با توجه به شرایط با تاخیر مواجه شوید. همچنین مشکلات هک و نفوذ و کلاه برداری های اینترنتی از دیگر مواردی هستند که ممکن است برای دارندگان پول الکترونیکی مشکل زا باشد.

اما چندین سال است که نوع جدیدی از پول های دیجیتالی به نام رمزارزها یا ارزهای دیجیتال وارد زیرمجموعه پول های دیجیتالی شده است که از مزایای مختلفی نسبت به پول الکترونیکی بهره می برد. اما رمزارز ها چه تفاوتی با پول الکترونیکی دارند؟

رمزارز یا ارز دیجیتال چیست؟

رمزارزها مانند پول الکترونیکی به شکل فیزیکی وجود ندارند و بر بستر دیجیتالی فعالیت دارند. پس چه چیزی باعث تمایز ارز دیجیتال با پول الکترونیکی در کشورها می شود؟

تفاوت بزرگ ارز دیجیتال با پول الکترونیکی در این است که هرگز شکل فیزیکی به خود نمی گیرد. اگر شما از استفاده کنندگان پول الکترونیکی باشید، می توانید به راحتی به یک دستگاه خودپرداز مراجعه کنید و موجودی بانکی فیات خود را به شکل فیزیکی دریافت کنید. اما شما هرگز نمی توانید دارایی های ارزدیجیتال خود را به شکل فیزیکی دریافت کنید. ارزهای دیجیتال برای همیشه در یک شبکه دیجیتالی و اینترنتی باقی مانده و فقط از طریق پلتفرم های دیجیتالی معامله می شود.

رمزارزها مانند پول الکترونیکی این امکان را به کاربران خود می دهند تا به راحتی و با یک دستگاه موبایل و اتصال اینترنتی، وجوه مورد نظر خود را منتقل کنند و پرداخت های خود را انجام دهند.

یک نکته مهم درباره رمزارزها در این است که برخلاف پول الکترونیکی هیچ دولت و بانکی بر این ارزها نظارت ندارد و ارزش گذاری نکرده است. با اینکه این موضوع امنیت تراکنش ها را نسبت به پول الکترونیکی بالا می برد و تقلب در پرداخت های انجام شده را غیرممکن می کند، اما بدان معنی است که علاوه بر نوسانات قیمتی بالای این رمزارزها، در بسیاری از کشورها ماهیت قانونی ندارند و کسب و کارها این ارزها را برای ارائه خدمات خود قبول نمی کنند.

ارزهای دیجیتال از طریق شبکه های غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاکچین فعالیت می کنند. بلاکچین را به صورت ساده می‌توانیم به یک دفتر برای ارزهای دیجیتال تشبیه کنیم. دفتری که علاوه بر ذخیره سازی و نگهداری اطلاعات، این امکان را به کاربران ارزهای دیجیتال می‌دهد تا به صورت مستقیم و با حذف واسطه مبادلات خود را ثبت کنند.

با اینکه ارزهای دیجیتال را نمی توان به شکل فیزیکی استفاده کرد، اما این امکان وجود دارد تا با استفاده از صرافی های مختلفی که در سراسر جهان در حال ارائه خدمات هستند، رمزارزها را به ارزهای فیات تبدیل کرد و سپس برای خرید محصولات یا دریافت خدمات از آنها استفاده کرد.

رمزارزها تمام ویژگی های مثبت پول الکترونیکی را دارند و همچنین اکثر مشکلات پول های الکترونیکی را حل کرده اند. اما همانطور که گفته شد، یک موضوع و تفاوت مهم درباره رمزارزها نبود نظارت دولتی و بانکی برآنها است. موضوعی که در یک جهت برای سرمایه گذاری و سود گیری از نوسانات ایجاد شده به دلیل ذکر شده در رمزارزها مفید است و از یک جهت استفاده از رمزارزها در زندگی روزمره را دشوار کرده است. به همین دلیل است که دولت ها در تلاش برای راه اندازی یک نوع خاص رمز ارز به نام ارز های دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC هستند، ارزی که ممکن است آینده اقتصاد کشورها و جایگزینی مناسب برای پول الکترونیکی باشد.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC چیست؟

ارز دیجیتالی بانک مرکزی، یک ارز دیجیتالی است که توسط بانک مرکزی یک کشور ساخته و مدیریت می شود. اگر بخواهیم به شکل ساده آن را توضیح دهیم، فرض کنید که بیت کوین توسط بانک فدرال آمریکا مدیریت می شد و از حمایت کامل دولت ایالت متحده آمریکا نیز برخوردار بود.

در حال حاضر پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟ هیچ بانکی ارز دیجیتال خود را راه اندازی نکرده است، اما تقریبا تمامی بانک های مرکزی در این رابطه تحقیقاتی انجام داده اند و یا فرآیند ساخت آن را شروع کرده اند. به عنوان مثال در آمریکا بانک فدرال رزرو با همکاری تیم تکنولوژی M.I.T در پروژه ای به نام همیلتون در حال کار بر روی این نوع ارز هستند. پروژه همیلتون قرار است علاوه بر تعیین چگونگی عملکرد ارز دیجیتال آمریکا و ابزارهای مورد نیاز، به انتشار مقاله های تحقیقاتی و به اشتراک گذاری کدهای خود است تا از دیگر فعالان نیز کمک گرفته شود. هرچند این پروژه در مراحل ابتدایی خود است و با توجه به اطلاعات منتشر شده، ارز دیجیتالی آمریکا در حال حاضر دور از دسترس است.

چگونگی عملکرد ارز دیجیتالی بانک مرکزی

با اینکه در حال حاضر هیچ ارز دیجیتال بانک مرکزی در دسترس قرار ندارد، اما ساز و کار آن مشخص شده است. فرض کنیم آمریکا با انتشار دلار دیجیتالی، از ارز دیجیتالی بانک مرکزی خود یعنی دلار دیجیتالی رونمایی کرد. این ارز از لحاظ ارزشی هیچ تفاوتی با دلار فیزیکی ندارد. اگر کسی به شما ۱۰۰ دلار دیجیتالی دهد، شما در حساب خود ۱۰۰ دلار خواهید داشت که هیچکس نمی تواند آن را از شما پس بگیرد.

تفاوتی این ارز دیجیتالی دولتی با روش قدیمی پول الکترونیکی، در این است که دیگر معاملات نرم در آن وجود ندارند. به عنوان مثال اگر کسی توسط پی پال برای شما پول واریز کند، این پول با اینکه در حساب شما نمایش داده می شود اما پول نمایش داده شده هنوز بین بانک ها جا به جا نشده است (معامله نرم در پول الکترونیکی) به همین دلیل تراکنش ممکن است تکمیل نشده باشد و طرف پرداخت کننده پول را قبل از اینکه به دست شما برسد پس بگیرد. در صورتی که این مشکل برای ارز دیجیتال بانک مرکزی، همانند رمزارزها وجود ندارد و تراکنش ها در یک فضای امن بلافاصله انجام می شود و امکان لغو آن و کلاه برداری های مرتبط وجود ندارد.

همانطور که تا الان متوجه شده اید، مهم ترین دلیل ساخت یک رمزارز دولتی در این است که پول الکترونیکی به ارز دیجیتال تبدیل شود و در کنار بهره بردن از خدمات آن، ماهیت قانونی پیدا کند. این بدان معنی است که تمام فعالان اقتصادی باید آن را به عنوان یک ارز قانونی قبول کنند. افراد قادر هستند با استفاده از ارز دیجیتالی بانک مرکزی تراکنش های مختلف روزانه خود را انجام دهند، مالیات خود را پرداخت کنند، بدهکاری های خود را صاف کنند و یا در صورت نیاز، بانک ها این اجازه را دارند تا برای جبران خسارت و بدهی ها از ارز دیجیتال بانک مرکزی شخص برداشت داشته باشند.

یکی از مشکلات پرداخت با ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز نسبت به پول الکترونیکی، در این است که علاوه بر مالیات و سود فروشنده کاربران وادار به پرداخت کارمزدی بسته به ارز دیجیتال مورد نظر هستند. ارز دیجیتال بانک مرکزی این مشکل را نیز حل کرده است و همانند پول فیزیکی، این کارمزد اضافه را حذف می کند.

چین از جمله کشورهایی است که در زمینه ارز دیجیتالی بانک مرکزی خود پیشرفت بزرگی داشته است. این طرح که در چندین شهر چین انجام شد، به مردم این امکان را می داد تا با پرداخت هزینه ای در قرعه کشی ارز دیجیتالی بانک مرکزی خود که یوان دیجیتالی نام داشت شرکت کنند. برندگان این قرعه کشی می توانستند با مراجعه به فروشگاه ها و ارائه کوپن آن، اجناس مختلفی را خریداری کنند.

در حال حاضر این طرح گسترش پیدا کرده است و چین و امارات در حال ایجاد شبکه ای با استفاده از بلاکچین و ارز دیجیتالی بانک مرکزی برای انجام تبادلات مالی جهانی هستند.

تاثیر ارزهای دیجیتال در سراسر جهان

با وجود مزایای مختلف ارز دیجیتال بانک مرکزی در آینده ممکن است این نوع ارز به صورت کامل جایگزین پول های فیزیکی و الکترونیکی کشورها شود، اما تا پیاده سازی کامل این ارز راه زیادی باقی مانده است. با اینکه دولت ها در تلاش برای ساخت سریعتر ارز دیجیتالی خود هستند، مردم در سراسر جهان در حال استفاده و استقبال از رمزارزهای غیرمتمرکز هستند.

ارزهایی که گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری، تجارت و همچنین حفظ حریم شخصی و امنیت از دارایی ها شده اند.

نقاط مشترک ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز و ارزهای دیجیتالی بانک مرکزی و دلیل برتری آنها نسبت به پول الکترونیکی

• سرعت بالا در پرداخت ها: کاربران با استفاده از ارز دیجیتال می توانند به سرعت وجه مورد نظر خود را به هرکجای کره زمین انتقال دهند، موضوعی که با استفاده از موسسات مالی ممکن است حتی تا چند روز طول بکشد. این پرداخت ها در خارج از کشور نیز سریع بوده و محدودیت های بیرون مرزی پول الکترونیکی را نیز ندارد.
• انجام نقل و انتقالات بین المللی با هزینه کمتر: انجام تراکنش های بین المللی با روش های فیزیکی و الکترونیکی بسیار گران است. جا به جایی وجوه از یک کشور به یک کشور دیگر، به معنی استفاده از صرافی های مختلف و پرداخت هزینه های گزاف برای تبدیل ارز است. مشکلی که ارزهای دیجیتال آن را حل کرده اند.
• دسترسی ۲۴ ساعته در هر روز هفته: نقل و انتقالات پول بانکی در روزهای تعطیل، آخر هفته ها و خارج از ساعت های کاری معمولا زمان بیشتری می برد زیرا بانک ها بسته هستند و نمی توانند معاملات را انجام دهند. این تاخیر شامل انتقالات پول الکترونیکی نیز می شود. انجام تراکنش های ارزهای دیجیتال به دلیل نبود وابستگی به بانک ها، به سرعت و در هر زمان و روزی قابل انجام است.
• پشتیبانی از افرادی که حساب بانکی ندارند: در هر کشور افراد بسیاری هستند که حساب بانکی ندارند. موضوعی که آنها را مجبور به پرداخت هزینه های گزاف برای انجام تراکنش های مختلف می کند. اگر کشور ها ارزدیجیتال بانک مرکزی خود را راه اندازی کنند، تمام افراد بدون توجه به حساب بانکی می توانند به پول های خود دسترسی داشته باشند و بدون نیاز به مبلغی اضافه، قبوض یا دیگر فاکتور های خود را پرداخت کنند.
• پرداخت های راحت تر و کارآمد تر برای دولت ها و مردم: اگر کشوری ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را عرضه کند، پرداخت های مختلفی از جمله قبض ها، مالیات و کمک های مالی به مردم نیازمند را می تواند به راحتی انجام دهد و برخلاف پول الکترونیکی دیگر نیازی به دسته بندی افراد با اطلاعات شخصی برای پیگیری و بررسی نیست.
  همچنین افراد با استفاده از رمزارزها می توانند به راحتی و بدون طی کردن مراحل قدیمی اداری، پرداخت های خود را انجام دهند.

دلایلی که باعث می شود ارزدیجیتال غیرمتمرکز گزینه مناسبی برای پول الکترونیکی نباشد و ارزهای دیجیتال بانک مرکزی انتخاب نهایی باشد

• تعداد زیادی ارزدیجیتال در بازار وجود دارد: محبوبیت و شلوغی بازار ارز دیجیتال در حال حاضر یک نقطه ضعف است. ارزهای زیادی در بستر بلاکچین ساخته و عرضه شده اند که هرکدام دارای ویژگی های مخصوص خود است. موضوعی که به دلیل نبود پشتوانه کشوری، شناخت ارزهای معتبر و مناسب را برای استفاده کنندگان عمومی سخت می کند.
• استفاده از ارزهای دیجیتال نیازمند مطالعه و یادگیری کار با آنها است: ارزهای دیجیتال پیچیدگی های مخصوص به خود را دارند. از نحوه ذخیره سازی آنها در کیف پول ها گرفته تا کارمزد های مختلف و همچنین روش های انتقال یا استفاده از آنها در معاملات نیازمند مطالعه و یادگیری هستند. برای اینکه ارزهای دیجیتال به صورت گسترده استفاده شوند نیاز است که سیستم ساده تر شود.
• معاملات بلاکچین ممکن است گران تمام شود: رمزارزها از بلاکچین برای انجام معادلات پیچیده تایید و ثبت معاملات استفاده می کنند. انجام این معاملات مصرف برق بالایی دارد و باعث بالا رفتن هزینه انجام تراکنش ها می شود. مشکلی که احتمالا ارزهای دیجیتال بانک مرکزی با توجه به انجام فرآیند های مورد نیاز توسط خود بانک با آن درگیر نباشند، اما در حال حاضر این ارز ها عرضه نشده اند.
• ارزهای دیجیتال نوسانات زیادی دارند: قیمت و ارزش رمزارزها می تواند به طور ناگهانی تغییر کند. این مهم ترین موضوعی است که کسب و کارها را برای استفاده از آن در معاملات خود دچار تردید کرده است. زیرا یک ارز بی ثبات، ریسک بالایی برای کسب و کار ایجاد می کند. هرچند لازم به ذکر است که این نواسانات خود دلیلی برای سرمایه گذاری بسیاری از افراد در رمزارز ها بوده است. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به دلیل ارزش گذاری براساس ارز کاغذی، این نواسانات را نخواهد داشت.

با توجه به تفاوت های بزرگی که ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی دارند، بعید است میان این دو پول دیجیتالی رقابتی شکل بگیرد؛ زیرا هرکدام استفاده جداگانه ای دارند. ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز در تلاش برای ارائه راهکار جدید پرداختی و سرمایه گذاری در یک فضای امن و ناشناس هستند، در حالی که دولت ها در تلاش هستند تا با ساخت ارزدیجیتال بانک مرکزی خود براساس ارز فیات کشور، راهکاری نوین برای جایگزینی پول الکترونیکی ارائه کنند.

صفر پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟ تا صد رمزریال؛ پشتوانه پول جدید چیست و چه کاربردی دارد؟

خرداد: رئیس بانک مرکزی از اجرایی شدن ریال دیجیتال تا شهریور ماه خبر داده است.

علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی، در آخرین اظهارنظرهای خود گفت: رمز ریال یا ریال دیجیتال جایگزین اسکناس ریال است و کارهای آن انجام شده است. ریال دیجیتال طبق وعده به صورت آزمایشی در شهریور ماه اجرایی می‌شود. ناشر ریال دیجیتال بانک مرکزی است و مردم می‌توانند بجای اسکناس از آن استفاده کنند. در چین نیز چنین اقدامی انجام شده و ۷۵ میلیون نفر از یوآن دیجیتال استفاده می‌کنند.

اتمام پروژه رمزپول ملی و یا ریال دیجیتال در ایران که این روزها بحث آن داغ شده است به سال ۱۳۹۹ باز می‌گردد و شرکت خدمات انفورماتیک بانک مرکزی وظیفه انجام این پروژه را برعهده داشته است.

زمانی که ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۹ بیت کوین را اختراع کرد هیچکس گمان نمی‌کرد که ۱۳ سال پس از آن بانک‌های مرکزی نیز راه مشابهی را بپیمایند؛ از آن زمان تاکنون اختراع هزاران رمز ارز دیگر در سراسر دنیا به ثبت رسیده است و در این میان بانک های مرکزی در سراسر دنیا نیز نمیخواهند از فناوری نوینی که کارایی آنها را به حداقل می رساند عقب بمانند.

رمزارز بانک مرکزی را می توان پدیده قرن ۲۱ نامید؛ فناوری که بانک های مرکزی در سراسر جهان در صدد دسترسی به آن هستند.

رمزارز بانک مرکزی چیست و چه کارایی دارد؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی که به آن ارز دیجیتال فیات یا پول پایه دیجیتال نیز گفته می‌شود، ارز دیجیتالی است که توسط یک بانک مرکزی صادر می‌شود؛ مفهوم فعلی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی از بیت کوین و ارزهای رمزپایه مبتنی بر بلاک چین الهام گرفته شده است اما عملکرد آن با ارز های دیجیتال موجود در بازار متفاوت است.

در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد از بانک های مرکزی در سراسر جهان پروژه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را عملیاتی کرده‌اند و در این بین چین اولین کشوری بود که یوان دیجیتال را راه اندازی کرد؛ طبق بررسی های به عمل آمده یکی از سریع‌ترین برنامه‌هایی که در حال حاضر از نظر تعداد نصب در چین در رتبه اول قرار گرفته است، کیف پول یوان دیجیتال بانک مرکزی است. ۲۶۱ میلیون کاربر، حدود یک پنجم جمعیت چین، کیف پول‌های الکترونیکی CNY را بر روی تلفن های همراه خود راه اندازی کرده اند.

اتمام پروژه رمزپول ملی و یا ریال دیجیتال در ایران نیز که این روزها بحث آن داغ شده است به سال ۱۳۹۹ باز می‌گردد و شرکت خدمات انفورماتیک بانک مرکزی وظیفه انجام این پروژه را برعهده داشته است؛ به گفته معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی هدف از طراحی رمزریال در بانک مرکزی تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی است و با این فرآیند پول دارای موجودیت هوشمند خواهد شد.

پشتوانه این ارز دیجیتال ریال است و در واقع به ازای هر واحد ارز ملی معادل ریال آن در حساب بانک مرکزی بلوکه خواهد ماند و صدور آن نقدینگی جدید خلق نخواهد کرد و از طرفی با صدور این رمز از در بلاک چین خصوصی امکان استخراج نیز نخواهد داشت.

کدام کشورها در این عرصه گام برداشته‌اند؟

ارزهای دیجیتال روزهای خوبی را تجربه کردند، تهاجم روسیه به اوکراین، باور به بیت کوین به عنوان یک دارایی امن را ۲.۱ درصد از بین برد و این ارز دیجیتال در اوایل ژوئیه به قیمتی حدود ۱۸۰۰۰ دلار رسید که پایین ترین قیمت از دسامبر ۲۰۲۰ بود. یکی دیگر از دارایی های بلاک چین، NFT ها نیز با کاهش قابل توجه ارزش ها در بازاری که زمانی بیش از حد تبلیغات شده بود، سقوط غیرمنتظره ای را تجربه کردند.

با این حال، رویکرد دیگری به ارزهای دیجیتال در حال افزایش محبوبیت در سراسر جهان است و در عین حال چهره کاملاً متفاوتی از پرداخت های بلاک چین را به نمایش می گذارد. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، بر خلاف بیت کوین و سایر محصولات رمزنگاری نسل اول، به همان روشی که ارزهای سنتی کنترل می شوند، توسط دولت ها کنترل می شوند. علیرغم اینکه این نقطه مقابل ایده بیت کوین های غیرمتمرکز و غیرقابل ردیابی است، این دو محصول ارزی می توانند از یک فناوری بلاک چین استفاده کنند. چندین کشور کوچک از جمله نیجریه از اکتبر ۲۰۲۱، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی خود را راه‌اندازی کرده‌اند و چندین کشور پرجمعیت دیگر در حال آماده شدن برای سوار شدن به قطار تبلیغاتی کریپتو هستند.

با وجود اینکه یوان دیجیتال چینی در آوریل ۲۰۲۱ سرفصل های مهمی را به خود اختصاص داد، بیش از یک سال پس از راه اندازی فاز آزمایشی خود را ترک نکرده است. چین نیز مانند نیجریه دارای زیرساخت های پرداخت دیجیتالی و موبایلی است. بخش بزرگی از جمعیت در هر دو کشور پرداخت‌های کارتی را جهش داده‌اند و مستقیماً از پول نقد به پرداخت‌های دیجیتالی رفتند، که طرفداران زیادی در میان جمعیت‌های مربوطه به دست آوردند.

یکی دیگر از دلایلی که دولت ها از ارزهای دیجیتال حمایت می کنند، جمع آوری داده ها است. در مورد چین، مقامات هنگام آزمایش گفتند که ناشناس ماندن را تضمین می کنند، اما تردیدها در این خصوص همچنان وجود دارد. در هر صورت، داده‌های جمع‌آوری‌شده در مورد پرداخت‌های رسمی بلاک‌چین می‌تواند برای دولت‌ها ارزشمند باشد.

سایر کشورهایی که در مرحله آزمایشی یک ارز دیجیتال بانک مرکزی هستند، روسیه، تایلند، مالزی، کره جنوبی، امارات متحده عربی و عربستان سعودی هستند و مشخص نیست کدام یک از این کشورها می‌تواند ورود درخشانی به بازار داشته باشد؛ همچنین بررسی‌ها حاکی از آن است که کانادا، استرالیا، برزیل و هند نیز در این مسیر همراه شده‌اند.

تولید رمزپول ملی انرژی بر خواهد بود؟

برای پاسخ به این پرسش باید به تفاوت های رمزپول ملی و ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین پرداخت؛ بیت کوین در اختیار شخص خاصی نیست بلکه در اختیار پروتکل شبکه است و برای تولید آن باید هزینه سنگینی در نظر گرفته شود چراکه برق بالایی را مصرف می کند اما ارز دیجیتال بانک مرکزی پدیده ای پابلیک نیست و در دنیا به عنوان ارزی که بانک مرکزی آن را تولید می کند تعریف می شود دقیقا مانند ریال در ایران و در نتیجه تولید آن در اختیار بانک مرکزی است و الگوریتم ها و روش هایی که برای رسیدن به اجماع در شبکه بلاکچین از آن استفاده می شود مانند الگوریتم ها و روش هایی که بسیار پرهزینه و انرژی بر هستند و در شبکه بیت کوین و امثال آنها مورد استفاده قرار می گیرند در این شبکه کاربردی ندارند چراکه این شبکه ها به اصطلاح پرایویت و یا شناسا هستند به این معنا که بازیگر های کلیدی این شبکه ها شناخته شده هستند.

رمزپول ملی می تواند تحریم ها را دور بزند؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی و یا پول دیجیتال بانک مرکزی در دنیا چنین تعریفی ندارد و برای دور زدن تحریم ها ساخته نشده است و دقیقا همان ریالی است که در معاملات روزانه مورد استفاده قرار می گیرد منتها در تولید آن از زیر ساخت های بلاکچینی استفاده شده است و برای مجموعه ای از مزایایی که سمت مردم نیست و قابلیت های حاکمیتی دارد ساخته پول بدون پشتوانه یا پول سنتی چیست؟ شده است؛ مانند قابلیت رهگیری بهتر، مبارزه با پولشویی به صورت بهتر و یا ایجاد سیستم هایی که به لحاظ فنی پایداری بیشتری داشته باشند. از میان مزایای مختلف دیگر آن می توان به استفاده از آن در توسعه پذیری و امکان سرویس دهی به سینتک ها اشاره کرد و همان قدر که با ریال می توان تحریم دور زد همان قدر نیز با ارز دیجیتال بانک مرکزی می توان تحریم ها را دور زد.

رمز ریال در واقع ارز دیجیتال بانک مرکزی است که پول نقد الکترونیکی به شمار می‌رود و نسخه الکترونیکی اسکناس‌های رایج در ایران خواهد بود. ارزش آن نیز به ریال کاغذی سنتی موجود متصل می‌شود.

البته کارت‌های نقدی یا اعتباری که بسیاری از مردم برای خریدهای روزانه از مغازه‌ها یا پرداخت‌های بانکی خود استفاده می‌کنند، نوعی پول دیجیتالی است. اما تاکنون صدور این پول‌های دیجیتالی از سوی بانک‌های تجاری و بر پایه اعتبار الکترونیکی که بانک مرکزی به آنها می‌داده، انجام می‌شده است.

به گفته کارشناسان آن چه که در حوزه رمزپول ملی اهمیت پیدا می کند ضوابط مشخص و تاثیرات اقتصادی آن است ولی به لحاظ تکنیکال حداقل در کوتاه و میان مدت تولید و عرضه ارز دیجیتال ملی در ایران چالش ساز نخواهد بود.حالا رئیس کل بانک مرکزی نیز اعلام کرده است دستورالعمل رمز پول ملی در شورای پول و اعتبار مصوب شده است و احتمال می‌رود در سال آینده اجرایی شود.