قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، بهنحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری میکند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء میکند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت میکند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله میباشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء مینماید.
انواع سبک اعمال اختیار معامله
(این محتوای آموزشی توسط پایگاه خبری بورس کالای ایران (کالاخبر) تهیه و به صورت پراکنده منتشر شده است و دنیای زعفران، صرفا آن را تجمیع، بازتنظیم و جهت استفاده مخاطبان به صورت یکجا در اختیار قرار می دهد)
خلاصه:
آموزش (گام اول)؛ انواع اختیار معامله؛ اختیار خرید چیست؟
قرارداد اختیار معامله یکی از انواع اوراق مشتقه است. در دست داشتن اطلاعات کافی در مورد نحوه کارکرد قراردادهای اختیار معامله به افراد کمک میکند تا بتوانند به درستی وارد این معاملات شوند و با ریسکها و مزایای آن آشنا شوند. قرارداد اختیار معامله، نوعی قرارداد است که در آن خریدار این حق را پیدا میکند که مقدار مشخصی از دارایی پایه را با مبلغ معین در زمان مشخصی در آینده از فروشنده خریداری کند و یا به او بفروشد. به عبارت دیگر خریدار، حق خرید و یا فروش دارایی پایه را از فروشنده خریداری میکند.
با این تعریف ممکن است این سوال مطرح شود که تفاوت قرارداد اختیار معامله با قرارداد آتی چیست؟
در قرارداد آتی اگر کسی کالایی را خریداری کند و تا سررسید قرارداد موقعیت خود را نگه دارد، متعهد به ایفای تعهدات خود بوده و در سررسید میبایست مبلغ ارزش قرارداد را به حساب خود واریز نموده و دارایی را تحویل بگیرد. اما قرارداد اختیار معامله، برای خریدار اجباری در پی ندارد، خریدار میتواند در صورت تمایل از حق خرید و یا فروش خود استفاده نماید و به همین علت است که به این معاملات اختیار میگویند.
آموزش (گام دوم)؛ انواع اختیار معامله؛ اختیار خرید چیست؟
در یادداشت قبل با مفهوم قراردادهای اختیار معامله آشنا شدیم، در بخشهای بعدی به توضیح انواع اختیار معامله خواهیم پرداخت. اختیار معامله ها به دو نوع کلی، اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم میشوند که در انواع سبک اعمال اختیار معامله این قسمت به توضیح اختیار خرید میپردازیم؛
اختیار خرید: این نوع اختیار معامله به خریدار این حق را میدهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در زمانی مشخص در آینده و به قیمتی معین خریداری نماید. در واقع اختیار خرید این حق را به خریدار میدهد تا دارایی را در صورت تمایل در سررسید قرارداد، خریداری کند.
به طور مثال فرض کنید یک شرکت تولید کننده داروهای گیاهی برای فروردین ماه ۹۸ نیاز به زعفران دارد و پیش بینی میکند که برای فروردین ماه روند قیمت ها افزایشی باشد. برای مثال قیمت نقدی زعفران در بازار در حال حاضر به ازای هر گرم ۱۲۵۰۰ تومان است و در بورس کالای ایران قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان برای سررسید فروردین ماه تعریف شده است، بنابراین چون این شخص پیش بینی افزایش قیمت را دارد، میتواند با پرداخت ۶۰۰ تومان، قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان را خریداری کند. به عبارت دیگر شخص مذکور ۶۰۰ تومان به فروشنده پرداخت میکند و این حق را برای خود قائل میشود که در سررسید، چنانچه قیمت بازار نقدی به طور مثال به ۱۳۸۰۰ تومان برسد، از حق خود برای خرید زعفران به قیمت هر گرم ۱۳۰۰۰ تومان استفاده کند.
آموزش (گام سوم( انواع اختیار معامله؛ اختیار فروش چیست؟
اختیار فروش
این نوع اختیار معامله به خریدار خود این اجازه را میدهد که مقدار مشخصی از یک دارایی را در زمانی مشخص در آینده و با قیمتی معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد. در واقع اختیار فروش به خریدار آن، حق فروش دارایی را میدهد.
در ادامه با ذکر یک مثال به توضیح نحوه کارکرد آن میپردازیم.
فرض کنید کشاورزی قصد دارد تا برای فروردین ماه ۹۸ محصول زعفران خود را به فروش رساند و نگران است تا در زمان فروش، قیمت زعفران کاهش یافته و نتواند محصول خود را به قیمتی که در نظر دارد، بفروشد. در حال حاضر قیمت نقدی زعفران به ازای هر گرم انواع سبک اعمال اختیار معامله ۱۲۵۰۰ تومان میباشد و قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان برای سررسید فروردین ماه ۹۸ در بورس کالای ایران تعریف شدهاست.
از آنجایی که این کشاورز پیشبینی کاهش قیمت را دارد، به طور مثال، میتواند با پرداخت ۶۰۰ تومان، قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان را خریداری کند. به بیان دیگر شخص مذکور ۶۰۰ تومان به فروشنده پرداخت میکند و این حق را برای خود قائل میشود که در سررسید، چنانچه قیمت نقدی در بازار کاهش یافته و به ۱۲۰۰۰ تومان برسد، از حق خود برای فروش زعفران به قیمت هر گرم ۱۳۰۰۰ تومان استفاده نماید.
آموزش (گام چهارم) – اصطلاحات رایج در قراردادهای اختیار معامله
در یادداشت قبلی به توضیح قرارداد اختیار فروش و نحوه کارکرد آن پرداختیم، در این بخش به شرح برخی اصطلاحات رایج در قراردادهای اختیار معامله خواهیم پرداخت.
1. قیمت اعمال
قیمتی که در آینده، خرید و فروش کالای مورد نظر بر مبنای آن انجام میگیرد. این مبلغ در سررسید قرارداد و هنگام استفاده از اختیار باید پرداخت شود. قیمت اعمال توسط بورس تعیین میشود.
۲. قیمت اختیار
مبلغی است که خریدار اختیار معامله بابت خرید اختیار معامله به فروشنده پرداخت میکند.
۳. زمان سررسید
بازه زمانی است که در انتهای آن بازه، خریدار اختیار معامله در صورت تمایل میتواند از حقی که اختیار معامله برای او قائل شده است استفاده نماید.
مثال؛ فرض کنید قرارداد اختیار معامله خرید با دارایی پایه زعفران، با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان و سررسید اردیبهشت ماه ۹۸ در شرکت بورس کالای ایران قابل معامله میباشد. چنانچه فردی اختیار خرید مذکور را به قیمت ۸۰۰ تومان( قیمت اختیار معامله) از فروشنده خریداری نماید، در پایان اردیبهشت ماه(سررسید قرارداد) این حق را خواهد داشت که زعفران را به قیمت هرگرم، ۱۳۰۰۰ تومان از فروشنده خریداری نماید.
آموزش (گام پنجم)؛ اختیار معامله ها از نظر سبک اعمال
اختیار معاملهها از نظر سبک اعمال به دو دسته کلی تقسیم می شوند: اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی که در ادامه به توضیح هریک میپردازیم.
اختیار معامله اروپایی
به گزارش «کالاخبر»، اختیار معامله اروپایی، اختیار معاملههایی هستند که اعمال آنها فقط در زمان سررسیدِ مقرر شده، صورت میپذیرد و خریدار اختیار معامله هیچگاه قبل از زمان سررسید قید شده در اختیار معامله، مجاز به استفاده از اختیار معامله خود نیست. قراردادهای اختیار معامله در بورس کالای ایران با سبک اعمال اروپایی راهاندازی میشود.
اختیار معامله آمریکایی
تفاوتی که این نوع اختیار معامله ها با اختیار معاملههای اروپایی دارند در زمان مجاز برای اعمال این اختیار معاملهها است. اختیار معاملههای آمریکایی برخلاف اختیار معاملههای اروپایی در هر تاریخی قبل از زمان سررسید قابل اعمال هستند. مثلا اگر یک اختیار معامله آمریکایی برای مدت ۶ ماه بسته شده باشد، چنانچه قبل از ۶ ماه (مثلا بعد از ۳ ماه از زمان انعقاد اختیار معامله)، خریدار اختیار معامله احساس کند که با اعمال اختیار معامله خود، از سود خوبی برخوردار میشود میتواند در همان زمان اختیار معامله را اعمال و از حق خود استفاده کند.
آموزش (گام ششم( وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی
یک قرارداد اختیار معامله از نظر بازدهی میتواند در یکی از سه حالت زیر باشد:
اختیار معامله در سود
یک اختیار معامله را در سود مینامیم اگر چنانچه فرد خریدار با اعمال آن به سود برسد. به عنوان مثال اگر در قرارداد کال، قیمت نقدی کالا بیشتر از قیمت اعمال قرارداد اختیار باشد، بدین معنی است که خریدار با اعمال اختیار، کالای مورد نظر را با قیمتی کمتر از قیمت نقدی، از فروشنده اختیار خواهد خرید و در نتیجه سود خواهد برد. در این حالت گفته میشود که اختیار معامله در سود است.
اختیار معامله بی تفاوت
یک اختیار معامله را بیتفاوت مینامیم اگر چنانچه فرد خریدار با اعمال آن نه به سودی برسد و نه زیان کند. برای مثال اگر در قرارداد کال، قیمت اعمال قرارداد اختیار برابر با قیمت نقدی کالا باشد، برای خریدار اختیار فرقی ندارد که کالا را از بازار نقدی تهیه کند یا قرارداد را اعمال کند. در نتیجه در این حالت گفته میشود که اختیار معامله بیتفاوت نسبت به سود یا زیان است.
اختیار معامله در زیان
یک اختیار معامله را در زیان مینامیم چنانچه خریدار آن با اعمال اختیار معامله زیان کند. طبیعی است که اختیار معاملههای در زیان هیچگاه اعمال نمیشوند. به عنوان مثال اگر در قرارداد کال، قیمت نقدی کمتر از قیمت اعمال قرارداد باشد، خریدار با اعمال آن زیان میکند. در نتیجه منطقی نیست که از اختیار خود استفاده کند چرا که میتواند کالای مورد نظر را با قیمتی کمتر، از بازار نقدی تهیه کند. در این حالت گفته میشود اختیار معامله در زیان است.
آموزش (گام هفتم)؛ وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی
در مطلب قبلی آموزش معاملات قراردادهای اختیار معامله (آپشن) زعفران در بورس کالای ایران، وضعیت در سود یا در زیان بودن اختیار معامله از نگاه خریدار آن را در سه حالت مختلف معرفی کردیم. در این مطلب به بررسی دو نمونه معاملاتی روی محصول زعفران می پردازیم.
فرض کنید یک شرکت تولید کننده داروهای گیاهی برای فروردین ماه ۹۸ نیاز به زعفران دارد و پیش بینی میکند که برای فروردین ماه قیمتها افزایشی باشد.
قیمت نقدی زعفران در بازار در حال حاضر به ازای هر گرم ۱۲۵۰۰ تومان میباشد و در بورس کالای ایران قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان برای سررسید فروردین ماه تعریف شده است، بنابراین چون این شخص پیش بینی افزایش قیمت را دارد، میتواند با پرداخت ۶۰۰ تومان، قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۳۰۰۰ تومان انواع سبک اعمال اختیار معامله را خریداری کند.
اگر در زمان سررسید قرارداد، قیمت نقدی زعفران برای هر گرم به ۱۳۸۰۰ تومان برسد. این شخص به ازای هر گرم ۲۰۰ تومان سود خواهد برد؛ ۸۰۰ تومان اختلاف قیمت اعمال(۱۳۰۰۰ تومان) با قیمت نقدی(۱۳۸۰۰ تومان) که با کسر مبلغ ۶۰۰ تومان که شخص بابت خرید اختیار پرداخت کردهاست، سود وی در مجموع معادل ۲۰۰ تومان خواهد شد.
حال اگر قیمت نقدی کاهش یافته و در سررسید قرارداد، قیمت به ۱۲۰۰۰ تومان برسد، در این حالت خریدار از حق خود استفاده نخواهد کرد و در نتیجه زیان وی معادل ۶۰۰ تومان است که بابت خرید اختیار پرداخت کرده بود.
آموزش (گام هشتم)؛ روش های خروج از بازار
در مطلب قبلی آموزش معاملات قراردادهای اختیار معامله (آپشن) زعفران در بورس کالای ایران، وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی را بیان کردیم. در این مطلب به بررسی روش های خروج از بازار می پردازیم. دارنده موقعیت خرید اختیار معامله کال و پوت میتواند به یکی از سه روش زیر از قرارداد خارج شود:
- موقعیت خود را ببندد (Offset): خریدار قرارداد اختیار، چون قبلا یک قرارداد را خریده پس میتواند با فروش عین آن قرارداد به شخص دیگر، موقعیت باز خود را بسته و از بازار خارج میشود.
- از حق خود استفاده کند (Exercise): خریدار قرارداد اختیار میتواند از حق خود برای فروش یا خرید کالا استفاده نماید و قرارداد را اعمال کند. اعمال بر اساس اختیار معامله اروپایی در تاریخ سررسید ممکن خواهد بود.
- از حق خود استفاده نکند: خریدار قرارداد اختیار در صورتی که استفاده از حق اختیار به سودش نباشد در تاریخ سررسید از حق خود استفاده نخواهد کرد و خود به خود قرارداد باطل خواهد شد.
دارنده موقعیت فروش اختیار معامله کال و پوت نیز چون به عنوان فروشنده در قرارداد شرکت کرده است، در طول دوره معاملاتی و تا قبل از سررسید میتواند قرارداد را به شخص دیگری واگذار کند (یعنی موقعیت معکوس اخذ کند)، موقعیت خود را ببندد و از بازار خارج شود.
آموزش (گام نهم)؛ تفاوت وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم چیست؟
در مطلب قبلی آموزش معاملات قراردادهای اختیار معامله (آپشن) زعفران در بورس کالای ایران، روش های خروج از بازار را بیان کردیم. در این مطلب به تفاوت وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم می پردازیم.
وجه تضمین اولیه
با توجه به اینکه دارنده موقعیت خرید در قراردادهای اختیار، حق اعمال دارد، در هر دو قرارداد کال و پوت، نیاز به تودیع وجه تضمین ندارد لیکن جهت ثبت سفارش خرید فقط باید ارزش معامله به همراه کارمزدهای مربوطه را در حساب عملیاتی خود داشته باشد. ارزش معامله برابر است با قیمت اختیار مورد نظر ضربدر اندازه قرارداد.
ولی از آنجایی که مشتری فروشنده ملزم به انواع سبک اعمال اختیار معامله ایفای تعهدات در قبال مشتری خریدار میباشد، مشتری برای ثبت سفارش فروش باید مبلغی تحت عنوان وجه تضمین اولیه، در حساب عملیاتی خود داشته باشد. مبلغ محاسبه شده برای وجه تضمین اولیه فقط در زمان ثبت سفارش فروش کاربرد خواهد داشت. این مبلغ ممکن است در روزهای مختلف، متفاوت باشد. لذا مبلغ آن توسط بورس محاسبه و در تابلو معاملاتی قابل مشاهده است.
وجه تضمین لازم
مبلغ وجه تضمین اولیه فقط برای ثبت سفارشات فروش کاربرد دارد. ولی برای سفارشات فروشی که ثبت و معامله شدهاند و در واقع موقعیت باز فروش محسوب میشوند، در پایان جلسه معاملاتی، بورس مبلغ نهایی وجه تضمین را تحت عنوان وجه تضمین لازم، اعلام و براساس آن وضعیت مشتریان داری موقعیت باز فروش را مشخص مینماید. بدین معنی که بورس هر روز وجه تضمین لازم را محاسبه و در سامانه معاملاتی اعلام میکند. در نتیجه بر اساس مبلغی که هر روز اعلام میشود مشتری میبایست حداکثر ۷۰ درصد از مبلغ اعلام شده را در حساب عملیاتی خود داشته باشد در غیر این صورت اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت خواهد کرد. در صورت دریافت اخطاریه، باید حساب عملیاتی خود را شارژ نماید یا موقعیت خود را ببندد
آموزش (گام دهم)؛ فرآیند تحویل در قرارداد آپشن
در مطلب قبلی آموزش معاملات قراردادهای اختیار معامله (آپشن) زعفران در بورس کالای ایران، تفاوت میان وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم را بیان کردیم که در این مطلب به چگونگی فرآیند تحویل در قرارداد اختیار معامله زعفران می پردازیم.
همان طور که در مطالب قبلی توضیح داده شد، در سررسید قرارداد، خریدار میتواند درخواست اعمال خود را به بورس ارائه دهد که ارائه درخواست اعمال به معنی آغاز انجام فرآیند تخصیص میباشد. ارائه در خواست اعمال فقط در قراردادهای در سود امکان پذیر است و درخواست اعمال ارائه شده خریداران در نمادهای در زیان وارد فرآیند تحویل نخواهد شد.
به این ترتیب وقتی خریدار «اختیار خرید» در موعد قرارداد در سود باشد، اختیار خود را اعمال می کند، فروشنده «اختیار خرید» موظف به تحویل دارایی پایه است. همچنین اگر خریدار «اختیار فروش»، قرارداد در سود خود را اعمال کند، فروشنده «اختیار فروش» نیز موظف به واریز ارزش قرارداد است. در صورتی که فروشنده چه در قرارداد اختیار خرید و چه در قرارداد اختیار فروش تعهدات خود را ایفا نکند (بدین معنی که فروشنده اختیار خرید، کالا را تحویل ندهد و فروشنده اختیار فروش نیز ارزش قرارداد را به حساب خود واریز نکند)، درصدی از ارزش قرارداد به عنوان جریمه، به همراه مابهالتفاوت قیمت اعمال و قیمت نقدی کالا در روز سررسید از حساب فروشنده برداشت به حساب خریدار واریز خواهد شد.
اختیار معامله
بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE)، به عنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تاسیس شد که در اولین روز معاملات خود معادل ۲۶ آوریل ۱۹۷۳م، تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد.
سپس چندین سهام دیگر و تقریبا تمام بورس های قرارداد های آتی (Futures) اقدام به استفاده از ابزار اختیار معامله نمودند.
بورس شیکاگو، تا کنون رتبه اول حجم مبادلات را دارد که معامله گران استقبال شکوهمندی از آن در سال ۲۰۰۶ داشتند که به مبادله بیش از ۶۷۰ میلیون قرارداد اختیار معامله منجر شد که ارزش آن بیش از ۱۵ تریلیون دلار و با رشد ۴۴ درصد بود که رکورد تاریخی آن ثبت گردید.
در آغاز این نوع فعالیت ها، میزان استقبال از این اوراق با ترس مبهمی رو به رو بود اما پس از مدتی با بالا رفتن تقاضا برای سرمایه گذاری با استفاده از این اوراق، حجم مبادلات آنها افزایش یافت.
این موضوع باعث شد که میزان پاسخ گویی اختیار معامله نه تنها بر روی سهام بلکه بر روی کالا ها و انواع ارز و حتی بیش از ۹۰ شاخص مهم از جمله شاخص های NASDAQ و S&P 500 تاثیر گذار باشد.
اختیار معامله:
اختیار معامله (Option) به قراردادی دو طرفه گفته می شود که بین خریدار و فروشنده است و بر اساس آن خریدار قرارداد، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. این حق فقط اختیار می باشد و الزام و تعهدی برای آن وجود ندارد.
بر همین اساس، دو طرف توافق می کنند که در آینده معامله ای صورت گیرد. در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید و یا فروش دارایی موضوع قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می آورد.
انواع اختیار معامله از نظر نوع قرارداد:
این اوراق از نظر نوع قرارداد به دو نوع زیر تعریف شده اند.
انواع اختیار معامله از نظر نحوه اعمال:
از نظر نحوه اعمال نیز به دو نوع زیر تقسیم می شوند.
- آمریکایی: در هر زمان تا زمان سررسید قابل اجراست.
- اروپایی: فقط در تاریخ انقضا قابل اجراست.
اختیار خرید (Call Option):
قرارداد های خرید که به آپشن خرید معروفند این حق را به خریدار می دهند که سهام مورد نظر خود را خریداری نمایند که در قیمت های مختلفی وجود دارند و به قیمت سهام وابسته می باشند.
تاریخ انقضای آپشن می تواند از ۱ ماه تا حتی بیشتر از ۱ سال باشد که با توجه به بازار ممکن است خریداری گردد و یا فروخته شود.
مبلغ مورد نظر برای آپشن، حداکثر ریسکی می باشد که یک خریدار آن را متحمل می شود و زمانی که قیمت سهام مورد نظر به یک آپشن خرید، بالاتر از قیمت اعمال می رسد، این آپشن سود آور می باشد. در این زمان می توان اختیار خرید را اجرا نمود یا آن را با فروش یک خرید با قیمت اعمال و تاریخ انقضای مشابه جبران کرد.
در واقع با اجرا کردن یک اختیار خرید می توان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن از سهام مربوطه با قیمت سهام بازار، سودی برابر با اختلاف میان دو قیمت به دست آورد.
اگر آپشن خرید، فروخته شود، فروشنده حق خریداری سهام مربوطه را با قیمت اعمال به دارنده آپشن واگذار می کند که با فروش آپشن خرید، مبلغ آپشن به عنوان سود محدود به حساب معاملاتی واریز می شود.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله صکوک را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
اختیار فروش:
اختیار فروش (Put Option)، این حق را به خریدار می دهد که سهم مورد نظر خود را با قیمت اعمال و تا سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برساند.
همانند آپشن های خرید، آپشن های فروش نیز در قیمت های اعمال متفاوت بسته به قیمت سهام مربوطه و با تاریخ های انقضای مختلف در بازار موجود می باشند.
نکته: تاریخ انقضای آن همانند تاریخ انقضای انواع سبک اعمال اختیار معامله اختیار خرید می باشد.
اگر آپشن فروش، خریداری شود، خریدار آن می تواند سهام مربوطه را با قیمت مشخص شده و در تاریخ مشخص بفروشد. مبلغ پرداختی برای این آپشن ها نهایت ریسکی می باشد که اختیار فروش متحمل می گردد.
سودآوری سهام پس از سقوط قیمت در آپشن فروش:
با سقوط قیمت سهام، آپشن فروش می تواند از دو طریق زیر سود آوری داشته باشد.
روش اول:
با اجرا کردن یک آپشن فروش، می توان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن به فروش رساند که سهام با قیمت بالا تر بازار فروخته شده و سپس برای خارج شدن از معامله، سهام با قیمت پایین تر خریده می شود.
روش دوم:
این روش جبران کردن آپشن است یعنی با سقوط قیمت سهام، مبلغ آپشن افزایش خواهد یافت و سپس با دریافت سود می تواند به فروش برود.
نحوه استفاده از اختیار معامله ها:
آپشن ها را می توان از راه های مختلفی مورد استفاده قرار داد که به منظور کسب سود از بازار ها می باشد. اصلی ترین استراتژی در استفاده از اختیار خرید و فروش، کسب سود از سرمایه های اندک می باشد که در روند بازار پیش می روند.
این آپشن ها می توانند به عنوان بیمه برای سناریو های مختلف معاملاتی به کار بروند که قابلیت های چندگانه ای دارند و تاثیر نسبتا زیادی در میزان سوددهی می گذارند.
همچنین اختیار معامله ها می توانند برای حفظ از سقوط قیمت سهم مورد نظر موثر باشند و می توان آنها را اعمال نمود یا استفاده نکرد. در واقع آپشن باعث می شود یک سهم در قیمت پایین خریداری شود و در قیمت بالا به فروش رسد.
قیمت گذاری اختیار معامله اوراق بهادار:
سه مدل برای محاسبه ارزش اختیار معامله اوراق بهادار وجود دارد. این سه مدل شامل موارد زیر می باشند که هر کدام از آنها دارای مفروضات جداگانه ای هستند و در ادامه شرح داده می شوند.
- مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهم
- مدل توزیع دو جمله ای قیمت سهم
- مدل توزیع نرمال لگاریتمی (مدل بلک شولز)
مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهام:
در این مدل دو فرض را مورد توجه قرار می گیرد.
- فرض اول: سرمایه گذاران نسبت به ریسک بی تفاوت می باشند.
- فرض دوم: احتمال مساوی برای قیمت سهم بین دو حد در تاریخ انقضا وجود دارد. این روش ساده ترین روش محاسبه ارزش اختیار معامله اوراق بهادار می باشد.
بنابراین می توان گفت که اگر فرض شود سودی در طی سال پرداخت نمی گردد و این اختیار پس از یک سال منقضی شود، در نتیجه توزیع احتمال برای قیمت سهم در پایان سال و با توجه به مفروضات بالا به شکل مستطیل می باشد و برای قیمت سهم بین حد بالا و پایین دارای احتمال مساوی می باشد.
بر اساس فرض بی تفاوتی در ریسک برای سرمایه گذاران، ارزش بازاری سهم در ابتدای سال برابر با ارزش تنزیل یافته سهم در پایان سال و بر مبنای نرخ بازده بدون ریسک می باشد.
اگر فرض شود که توزیع احتمال قیمت سهم یکنواخت می باشد، پس ارزش سهم را به صورت زیر قابل محاسبه خواهد بود:
مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهام
فروض مدل Black-Scholes:
این آپشن از نوع اروپایی است و تنها در زمان انقضای آن قابل اجرا است. در مدت دوره زمانی این آپشن هیچ سود سهامی پرداخت نمی شود.
هزینه معامله ای در هنگام خرید آپشن وجود ندارد
نرخ ریسک پذیری و نوسان دارایی پایه شناخته شده و ثابت است
بازده دارایی های پایه به صورت نرمال توزیع انواع سبک اعمال اختیار معامله می شود
فواید اختیار معامله:
یکی از فواید مهم آپشن ها، تطبیق پذیر بودن و توانایی آنها در برقراری ارتباط با دارایی های سنتی مانند سهام شخصی می باشد که این ویژگی به سهامدار این امکان را می دهد که موقعیت خود را بر اساس شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق داده و یا تنظیم نماید.
در واقع آپشن ها، اوراق بهادار خیلی پیچیده ای هستند و اگر درست از آنها استفاده نشود ممکن است ریسک بالایی داشته باشند.
به همین دلیل است که وقتی اختیار معامله را خرید و فروش می کنیم، معمولا با جمله ای مثل این مواجه می شویم:
“اختیارات شامل ریسک ها هم می شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. اگر توان ریسک بالا دارید، سرمایه گذاری کنید.”
نکته: اختیار معامله ها (آپشن ها) به گروه بزرگ تری از اوراق بهادار به نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد.
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله اوراق قرضه را به شما پیشنهاد می کنیم.
اختیار معامله ها از نظر سبک اعمال
اختیار معاملهها از نظر سبک اعمال به دو دسته کلی تقسیم می شوند: اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی که در ادامه به توضیح هریک میپردازیم.
اختیار معامله اروپایی
به گزارش «کالاخبر»، اختیار معامله اروپایی، اختیار معاملههایی هستند که اعمال آنها فقط در زمان سررسیدِ مقرر شده، صورت میپذیرد و خریدار اختیار معامله هیچگاه قبل از زمان سررسید قید شده در اختیار معامله، مجاز به استفاده از اختیار معامله خود نیست. قراردادهای اختیار معامله در بورس کالای ایران با سبک اعمال اروپایی راهاندازی میشود.
اختیار معامله آمریکایی
تفاوتی که این نوع اختیار معامله ها با اختیار معاملههای اروپایی دارند در زمان مجاز برای اعمال این اختیار معاملهها است. اختیار معاملههای آمریکایی برخلاف اختیار معاملههای اروپایی در هر تاریخی قبل از زمان سررسید قابل اعمال هستند. مثلا اگر یک اختیار معامله آمریکایی برای مدت ۶ ماه بسته شده باشد، چنانچه قبل از ۶ ماه (مثلا بعد از ۳ ماه از زمان انعقاد اختیار معامله)، خریدار اختیار معامله احساس کند که با اعمال اختیار معامله خود، از سود خوبی برخوردار میشود میتواند در همان زمان اختیار معامله را اعمال و از حق خود استفاده کند.
قرارداد اختیار معامله چیست؟
قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که در آن یک طرف معامله (خریدار قرارداد) با پرداخت مبلغ معینی این اختیار را به دست میآورد که چنانچه تمایل داشت در تاریخ مشخصی در آینده کالای مشخصی را به قیمت مشخص با طرف دیگر قرارداد (فروشنده) معامله نماید. فروشنده قرارداد در صورت درخواست خریدار قرارداد ملزم به انجام قرارداد میباشد.
ویکیپدیا در مورد قرارداد اختیار معامله اینطور نوشته است:
قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، بهنحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری میکند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء میکند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت میکند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله میباشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء مینماید.
بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق میکنند که در آینده معاملهای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست میآورد.
از طرف دیگر، فروشندة قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آمادة فروش دارایی مذکور است.
چنانکه از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرفنظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست میدهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.
دانلود رایگان فایل آموزش قرارداد اختیار معامله
شرکت بورس کالای ایران یک فایل آموزشی برای افزایش اطلاعات علاقهمندان به قرارداد اختیار معامله منتشر کرده است.
سرفصلهای این فایل:
- اختیار معامله چیست؟
- انواع اختیار معامله کدام است؟
- انواع احتیار معامله از نظر سبک اعمال
- انواع قراردادهای اختیار معامله کالایی
- حد سود و زیاد برای طرفین معامله
- خروج از بازار
- وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی
- قیمت اختیار معامله
- فواصل قیمت اعمال
- تابلو معاملاتی اختیار معامله
- مشخصات قرارداد
- فرایندهای اجرایی اختیار معامله
مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟
1 – اهرم مالی
قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری – قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده) چند برابر باشد.
برای روشن شدن موضوع مثالی را مطرح می کنیم؛ فرض کنید سرمایه گذار با پرداخت 5000 ریال اختیار خرید 10 هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی 3300 ریال با سررسید شش ماهه خریداری می کند .
با رشد گروه خودرویی فرض کنید قیمت هر سهم ایران خودرو در سررسید به 4000 ریال رسیده است .
در این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ 7000000=(10000*(3300-4000) ریال سود در مقابل پرداخت 5000 ریال دریافت می کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ 5000 ریال متحمل زیان 7000000 ریالی می شود.
2 – کاهش ریسک
با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه ، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود . در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه انواع سبک اعمال اختیار معامله می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .
3 – کسب درآمد
سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام ، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.
فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد ، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است.
4 – کسب سود از نوسان قیمت سهم
با استفاده از اختیار معامله ، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه ، از نوسان قیمت آن منتفع شود.
5 – استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی
معامله قرارداد های اختیار معامله به سرمایه گذار امکان می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم ، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید ، تصمیم مناسب را بگیرد.
6 – متنوع سازی سبد سرمایه گذاری
وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه ، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
قرارداد اختیار معامله چیست؟ | انواع اختیار معامله
اختیار معامله یکی از قراردادهای مهم در بازارهای مالی است که در آن دو نفر متعهد میشوند طبق شرایطی خاص در آینده معامله مشخصی انجام دهند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی قرارداد اختیار معامله و انواع آن میپردازیم.
فهرست مطالب
قرارداد اختیار معامله چیست؟
قرارداد اختیار معامله (option contract) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که به آنها حق خرید و فروش سهام یا دارایی را با قیمت از پیش تعیین شده میدهد. بر اساس این قرارداد، خریدار و فروشنده توافق میکنند که در آینده معاملهای انجام دهند. در این معامله خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی ثبت شده در قرارداد را در زمان تعیین شده به دست میآورد. فروشنده هم حق خرید یا فروش این دارایی را به خریدار میدهد.
از طرف دیگر، فروشنده، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ مشخصی هنگام عقد قرارداد آماده فروش دارایی مذکور است. همانطور که از تعریف قرارداد اختیار معامله مشخص است، دارنده قرارداد (خریدار) هیچ تعهد و الزامی برای اجرای قرارداد ندارد و در اعمال حق خود کاملاً مختار است .نکته اینکه در صورت صرفنظر از اجرای این قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست میدهد. اما فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.
تاریخچه شکل گیری قراردادهای اختیار معامله
معاملات مربوط به قرارداد اختیار معامله انواع سبک اعمال اختیار معامله اولین بار در یونان باستان توسط تالس، فیلسوف اهل میلیتوس انجام شد. شهر میلیتوس درختان زیتون فراوانی داشت و کشت زیتون و روغنکشی در آن رایج بود. به دلیل تغییرات آب و هوایی، میزان تولید زیتون در آن شهر به صورت سالانه متغیر بود و تولیدکنندگان زیتون در یک سال سود خوبی کسب میکردند و سال بعد ضرر میدیدند.
تالس با توجه به این مورد با صاحبان دستگاههای روغنکشی قراردادی جالبی مبنی بر اجاره این دستگاهها بست. او میدانست که زیتونها در فصل بهار برداشت میشدند، از این رو در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی مشخص، دستگاههای روغنکشی موجود در شهر را برای فصل بهار اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاهها را نخواست مبلغ اجاره پرداخت شده برای صاحبان دستگاهها باشد و تالس هیچ ادعایی در این خصوص نداشته باشد.
سال بعد که تولید زیتونها بسیار زیاد شد، تالس دستگاههای روغنکشی را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را در اختیار صاحبان دستگاهها و سایر افراد قرار داد و از این طریق سود بسیار زیادی به دست آورد. در واقع در این معامله، تالس چون هزینه اجاره دستگاهها را از پیش پرداخت کرده بود، این اختیار را در معامله داشت که از دستگاهها استفاده کند یا نکند و هیچ الزام و تعهدی در این خصوص نداشت.
دلیل اصلی موافقت صاحبان دستگاهها با این معامله وجود ابهام در آینده کاری آنها بود. آنها نمیدانستند که در سال بعد زیتون تولید خوبی خواهد داشت یا نه ویا حتی میتوانند قراردادهای خوبی ببندند یا نه. به همین دلیل آنها بر روی ابهام آینده ارزشگذاری کردند. به این نوع معامله اختیار خرید میگوییم.
بخشهای قرارداد اختیار معامله
یک قرارداد اختیار معامله از 4 بخش اصلی تشکیل شده است:
تاریخ انقضا قرارداد (Expiration Date): تاریخی است که در آن قرارداد منقضی میشود و پس از آن معاملهگر نمیتواند قرارداد را اجرا کند.
اندازه (Size): این مؤلفه به اندازهگیری میزان دارایی فروشنده اشاره دارد.
قیمت معامله (Strike Price): این قیمت همان قیمت توافقی است که در ابتدای قرارداد توسط طرفین تعیین میشود و طبق آن خرید و فروش انجام میگردد.
قیمت قرارداد (Contract Price): این قیمت در واقع همان مبلغی است که خریدار برای به دست آوردن دارایی باید آن را به فروشنده پرداخت کند.
انواع قرارداد اختیار معامله کدامند؟
قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار معامله خرید و فروش تقسیم میشوند در ادامه با هر یک آشنا میشویم:
1- اختیار معامله خرید
در قرارداد اختیار معامله خرید، خریدار این حق را دارد که در زمان معین در ازای مبلغ مشخص، مقداری از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. فروشنده نیز متعهد میشود که آن دارایی را به خریدار بفروشد.
2- اختیار معامله فروش
در قرارداد اختیار معامله فروش، حقی برای فروشنده دارایی در نظر گرفته میشود. از این رو فروشنده حق دارد مقدار مشخصی از دارایی مندرج در قرارداد را در زمان معین با قیمت توافقی بفروشد. در این حالت، خریدار به امید افزایش قیمت دارایی آن را از فروشنده خریداری میکند.
معاملهگران معمولاً زمانی از قرارداد اختیار معامله خرید استفاده میکنند که انتظار افزایش قیمت دارایی را دارند. همچنین زمانی از قراردادهای اختیار معامله فروش استفاده میکنند که انتظار کاهش قیمت دارایی را دارند.
در قراردادهای اختیار معامله فروشندگان در معرض خطر و ریسک بیشتری هستند چرا که خریداران قادر به اجرا و یا عدم اجرا قرارداد هستند اما فروشندگان میبایست بر اساس تصمیم خریداران عمل کنند. به صورتی که اگر خریدار تصمیم بگیرد که قرارداد را اجرا کند فروشنده موظف است دارایی مورد را بفروشد.
انواع قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال
به طور کلی قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال به سه دسته تقسیم میشوند:
قرارداد اختیار معامله اروپایی
قراردادهای اختیار معامله اروپایی نوعی از قرارداد هستند که فقط در زمان سررسید مشخص شده، اعمال میشوند. خریدار در این نوع قرارداد قبل از زمان سررسید، نمیتواند از آنها استفاده کند. در بورس کالا ایران معمولاً از این نوع قراردادهای اختیار معامله استفاده میشود.
قرارداد اختیار معامله آمریکایی
قراردادهای اختیار معامله آمریکایی، قراردادهایی هستند که قبل از زمان سررسید نیز قابل اعمال هستند. در قرارداد اختیار معامله امریکایی اگر خریدار در طول زمان مشخص شده، احساس کند که با استفاده از حق اختیار خود سود بیشتری کسب میکند، میتواند از اختیار خود استفاده کند و نیاز نیست حتماً زمان تعیین شده در قرارداد به پایان برسد.
قرارداد اختیار معامله برمودایی
قرارداد اختیار معامله برمودایی، ترکیبی از قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و اروپایی است که در آن تاریخهایی را از قبل یا برای قبل از سررسید، مشخص کردهاند.
قیمت قرارداد اختیار معامله به چه عواملی بستگی دارد؟
- افزایش قیمت دارایی در بازار
- قیمت توافقی و هدف بالاتر
- مدت زمان باقیمانده تا تاریخ انقضا قرارداد
- نوسانات بازار
افزایش یا کاهش هزینه قرارداد با توجه به نوع قرارداد اختیار معامله مطابق با جدول زیر است:
گریک قرارداد اختیار معامله چیست؟
گریک قراردادهای اختیار معامله (options greek) ابزاریهایی هستند که با هدف اندازهگیری چندین عامل و نحوه تأثیرگذاری آنها بر قیمت یک قرارداد طراحی شدهاند. در ادامه برخی از مهمترین این گریکها در قراردادهای اختیار معامله آشنا میشویم:
دلتا: به اندازهگیری میزان تغییرات قیمت در ارتباط با دارایی پایه میپردازد. برای مثال دلتای 0.8 نشاندهنده این است که اگر قیمت دارایی پایه به اندازه 1 دلار حرکت کند، قیمت پرداختی 0.8 دلار حرکت خواهد کرد.
گاما: این گریک به اندازهگیری نرخ تغییرات دلتا در طی زمان میپردازد. برای مثال اگر دلتا از 0.8 به 0.65 برسد، گاما در قرارداد اختیار انواع سبک اعمال اختیار معامله معامله برابر با 0.15 خواهد بود.
تتا: به اندازهگیری میزان تغییرات قیمت دارایی در ارتباط با کاهش یکروزه آن در زمان قرارداد میپردازد.
وِگا: ابزاری است که تأثیر تغییرات قیمت یک دارایی را اندازهگیری میکند. به طور کلی افزایش مقدار آن نشاندهنده افزایش قیمت در معامله اختیار خرید یا فروش است.
رو: این ابزار تغییرات قیمتی مورد انتظار در رابطه با نوسانهای نرخ بهره را اندازهگیری میکند. ارزش «رو» برای قراردادهای اختیار معامله خرید مثبت و برای اختیار معامله فروش منفی است.
از استراتژیهای معاملات اختیار چه می دانید؟
معاملهگران در قراردادهای اختیار معامله میتوانند از استراتژیهای کاربردی و متنوعی استفاده کنند. استراتژیهای پایه در این قراردادها بر اساس ترکیبی از معاملات خرید و فروش است. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین استراتژیهای قرارداد اختیار معامله میپردازیم:
فروش حمایتی
استراتژی فروش حمایتی (Protective puts) زمانی استفاده میشود که معاملهگر، خریدار یک قرارداد اختیار فروش باشد. این استراتژی به دلیل اینکه از سرمایه خریدار در برابر یک روند نزولی حمایت میکند به عنوان پوشش ریسک پویا شناخته میشود.
اختیار خرید تحت پوشش
استراتژی اختیار خرید تحت پوشش (Covered call) زمانی استفاده میشود که معاملهگر قصد دارد اختیار خرید دارایی که در حال حاضر صاحب آن است را به فروش برساند.
استرادل
در برخی از موارد، بازارهای مالی با نوسانات شدیدی مواجه میشوند. در این حالت معاملهگر نمیتواند تشخیص دهد که دارایی موردنظر در کدام جهت بازار حرکت خواهد کرد. در چنین شرایطی معاملهگر میتواند یک قرارداد اختیار خرید و فروش را با تاریخ انقضا و قیمت یکسان خریداری کند و هر زمان که بازار به سمت مثبت یا منفی حرکت کرد، یکی از قراردادهای اختیار معامله را اجرا کرده و به سود موردنظر برسد. به این استراتژی استرادل (Straddle) میگویند.
استرانگل
استراتژی استرانگل (Strangle) ساز و کاری مشابه استراتژی استرادل دارد. با این تفاوت که معاملهگر در استراتژی استرانگل قراردادهای اختیار خرید و فروش را با تاریخ انقضا یکسان و قیمت متفاوت خریداری میکند. در این استراتژی هر چه قیمت برای قرارداد اختیار خرید و فروش بیشتر باشد معامله از ریسک کمتری برخوردار خواهد بود.
سخن آخر
معاملات اختیار مانند سایرقرارداد ها و معاملات بازارهای مالی همواره با ریسک زیادی همراه هستند از این رو فرد معامله گر میبایست تمام جوانب قرارداد را در نظر بگیرد و تحقیقات لازم در این خصوص را انجام دهد تا به سود خوبی برسد.
دیدگاه شما