ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها

پایان‌نامه
مسأله مسیریابی-موجودی چند محصولی و چند خرده ‏فروش برای کالاهای فاسدشدنی

چکیده:
مدیریت زنجیره تأمین می ‏تواند راه‏ های زیادی برای افزایش کارایی و بهره‏ وری مهیا کند. مسأله مسیریابی-موجودی نیز یک مسأله سخت از زنجیره تأمین است. این تحقیق به بررسی توأم مسأله مسیریابی موجودی و کالاهای فاسدشدنی برای چند محصول با تقاضای قطعی می‏ پردازد. زنجیره تأمین مورد بررسی شامل دو سطح است. در سطح اول یک تولیدکننده وجود دارد درصورتی‏ که سطح دوم شامل چندین خرده ‏فروش است. این زنجیره تأمین تحت رویکرد موجودی مدیریت شده توسط فروشنده فعالیت می ‏کند. همچنین محصولات با استفاده از ناوگان محدودی از وسائل نقلیه با ظرفیت محدود و تحت استراتژی‏ های توزیع مختلف با ارسال چندگانه بین خرده ‏فروشان توزیع می‏ گردد. ظرفیت تولید و نگهداری تولیدکننده محدود و در هر دوره مقدار معینی است و ظرفیت نگهداری خرده‏ فروشان نیز محدود است و کمبود مجاز نیست. تابع هدف کمینه‏ سازی مجموع هزینه‏ های سیستم است. در این تحقیق یک دسته‏ بندی نسبتاً کامل از تمام پژوهش‏های پیشین در حوزه مسیریابی-موجودی صورت گرفته است و همچنین پژوهش‏ های پیشین در حوزه مدیریت موجودی و مسیریابی وسائل نقلیه کالاهای فاسدشدنی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت به این جمع‏ بندی می‏ رسیم که بررسی توأم مسیریابی و موجودی تمام انواع کالاهای فاسدشدنی می‏ تواند در دنیای واقعی بیشتر مورد استفاده قرارگیرد. از این‏ رو دو مدل برای مسائل مسیریابی-موجودی کالاهای فاسدشدنی ارائه می‏ گردد و با استفاده از روش‏ های مختلف به حل مدل پرداخته می‏ شود. برای ارزیابی جواب‏ ها، روش‏ هایی برای به‏ دست آوردن حدود پایین مسائل مختلف ارائه می‏ شود. با استفاده از آزمایشات عددی بر روی مسائل نمونه تصادفی مختلف، کارایی و قابلیت اطمینان روش‏ های پیشنهادی ارزیابی می‏ گردد. نتایج محاسباتی و مقایسه‏ ها بیانگر عملکرد مطلوب الگوریتم بازپخت شبیه‏ سازی شده مبتنی بر جمعیت برای مسائل نمونه است.

نسبت فعالیت در حسابداری شرکت ها

نسبت فعالیت یا همان نسبت کارایی، به منظور ارزیابی دارایی های شرکت استفاده می شود و نشان می دهد که این دارایی ها چه میزان کارایی دارند. نسبت فعالیت با بررسی میزان فروش و تاثیری که دارایی ها بر آن می گذارد مشخص می شود. این نسبت میزان فروش را با دارایی هایی مثل دارایی ثابت، موجودی انبار و … مقایسه کرده و از این طریق راندمان و میزان استفاده موثر از منابع را مشخص می کند.

کاربرد نسبت های فعالیت:

مهم ترین کاربردی که نسبت های فعالیت دارد، مرتبط ساختن اقلام ترازنامه با صورت سود و زیان است. نکته مهم این است که اقلام مربوط به ترازنامه باید در لحظه محاسبه شود، اما اقلام مربوط به سود و زیان در دوره های زمانی مشخص حساب می شود. در محاسبه نسبت فعالیت و تحلیل آن، معمولا این موضوع را در نظر نمی گیرند.

نسبت های فعالیت:

انواع نسبت هایی که در گروه نسبت های فعالیت قرار می گیرند شامل موارد زیر است:

• دوره گردش مربوط به موجودی اقلام
• دوره مربوط به وصول مطالبات مجموعه
• دوره مربوط به گردش مواد و کالاهایی که نیم ساخته هستند
• دوره مربوط به واریز طلبکاران
• دفعات گردش مربوط به سرمایه جاری
• دفعات گردش مربوط به سرمایه ثابت
• دفعات گردش مربوط به دارایی
• درصد تغییر فروش

دوره گردش مربوط به موجودی اقلام:

این دوره بازه زمانی را مشخص می کند که در آن تعداد دفعات گردش کالا اتفاق افتاده است. گردش موجودی اقلام یا کالا، نشان می دهد که مواد اولیه و موجودی کالا مثلا در یک سال چند بار به فروش رفته و مجددا جایگزین شده است. در حقیقت دوره گردش موجودی اقلام نشان دهنده مدت زمان مورد نیاز برای به فروش رفتن یک کالای آماده است.

نحوه محاسبه نسبت گردش مربوط به موجودی اقلام:

برای محاسبه این نسبت به شکل زیر عمل می کنیم

متوسط موجودی کالا / بهای تمام شده کالای فروش رفته = دفعات گردش کالا

2/ موجودی انتهای دوره + موجودی ابتدای دوره= متوسط موجودی کالا

موجودی اجناس در زمان شروع و پایان دوره و همین طور بهای تمام شده کالا،از صورت سود و زیان مشخص می شود.

دفعات گردش کالا / 360 = دوره گردش اجناس

تجزیه و تحلیل نسبت گردش مربوط به موجودی اقلام:

اگر نسبت گردش موجودی کالا پایین است، دلایل زیر در آن نقش دارد:

• راه اندازی خط تولید و نداشتن سیستم بازاریابی و تبلیغات درست برای فروش محصولات
• پایین بودن پول نقد شرکت و احتمال بروز مشکلات در حل و فصل مسائل مالی
• زیاد بودن هزینه نگه داری از کالاها و اقلام موجود
• کافی نبودن میزان فروش
• انبار کردن بیش از حد کالاها

اگر نسبت گردش موجودی کالا بالاست باید به موارد زیر پرداخت:

• موجودی اجناس در انبار دوره رکود پایینی دارد
• کالاها به سرعت به پول تبدیل می شوند
• سرمایه گذاری بر روی موجودی کالا کم شده است
• کارایی عملیاتی شرکت بیشتر شده و فروش از موجودی پیشی گرفته است.

نحوه محاسبه نسبت های فعالیت

نسبت گردش دارایی:

این نسبت نشان می دهد که گردش دارایی ها چگونه بر درآمد شرکت اثر می گذارد، در واقع نسبت گردش دارایی به ما می گوید که دارایی ها در مسیر ایجاد درآمد چه نقشی دارند. این نسبت را در چند دوره محاسبه و مقایسه می کنند و مشخص می شود که آیا افزایش دارایی منجر به درآمد بیشتر می شود یا خیر.

نحوه محاسبه نسبت گردش دارایی:

برای محاسبه این نسبت فروش بر کل دارایی ها تقسیم می شود.

کل دارایی/ فروش خالص = نسبت گردش دارایی

تجزیه و تحلیل نسبت گردش دارایی:

اگر این نسبت عدد بالایی را به ما نشان می دهد یعنی شرکت مجموع دارایی ها و امکانات خود را به خوبی مدیریت می کند. اگر دارایی ها به شکل چشم گیری افزایش یافته اما فروش به خوبی پیش نرفته است، می توان به نتایج زیر رسید:

• در قسمت دارایی ها دچار تورم هستیم زیرا برنامه ریزی درستی برای افزایش دارایی ها صورت نگرفته است
• بازاریابی و تبلیغات خوبی برای محصول انجام نشده است

نسبت گردش دارایی های ثابت:

این نسبت نشان می دهد که دارایی های ثابت چقدر بر درآمد شرکت تاثیر دارد.

نحوه محاسبه نسبت گردش دارایی های ثابت:

برای به دست آوردن نسبت گردش دارایی های ثابت باید میزان فروش خالص شرکت را بر متوسط دارایی های آن به دست آوریم.

متوسط دارایی ثابت شرکت / فروش خالص = نسبت گردش دارایی های ثابت

2 / دوره انتهای ثابت دارایی + دوره ابتدای ثابت دارایی = متوسط دارایی ثابت

تجزیه و تحلیل نسبت گردش دارایی های ثابت:

بالا بودن این نسبت نشان می دهد که شرکت به شکل مثبتی عمل کرده و از دارایی های خود به خوبی استفاده کرده است.اگر این نسبت پایین باشد یعنی درآمد شرکت پایین است و روی دارایی های ثابت بیش از اندازه سرمایه گذاری شده است که این نشان دهنده عدم کارایی دارایی های ثابت است.

دوره وصول مطالبات:

در این نسبت حساب ها و اسناد دریافتنی از نظر کیفی بررسی می شوند.دوره وصول مطالبات دوره زمانی است که با فروش آغاز می شود و تا دریافت پول ادامه دارد. این نسبت به ما نشان می دهد درآمد شرکت در چه مدت زمانی دوباره به چرخه عملیاتی برمی گردد.

نحوه محاسبه نسبت:

متوسط مطالبات / نسیه فروش سالانه = گردش مطالبات

گردش مطالبات / 360 = دوره وصول مطالبات

تجزیه و تحلیل نسبت دوره وصول مطالبات:

اگر دوره وصول مطالبات کوتاه باشد نشان دهنده این است که شرکت به جهت تامین اعتبار و افزایش وجوهی که در گردش است، بار مالی زیادی به دوش نمی کشد و در نتیجه این امر باعث افزایش درآمد نیز می شود. اما اگر این دوره عدد بالایی را نشان دهد متوجه می شویم که شرکت در فروش کالاها نسیه های زیادی داده است و یا این که برنامه درست و منطقی برای دریافت مبالغ خود از بدهکاران ندارد.

برای مطالعه مقاله تئوری های حسابداری مالی می توانید از این لینک استفاده نمایید.

فعالیت های غیر تولیدی

دوره گردش عملیات دوره وصول مطالبات:

در طی این دوره شرکت مواد اولیه را تهیه می کند، کالا تولید شده و به دست مشتریان می رسد و وجه نقد به حساب مشتریان واریز می شود. دوره گردش عملیات برابر است با حاصل جمع دوره وصول مطالبات و گردش موجودی کالا.

نحوه محاسبه نسبت دوره وصول مطالبات:

این نسبت برای شرکت های تولیدی و غیر تولیدی به شکل متفاوتی محاسبه می شود.ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها

برای فعالیت های غیر تولیدی این نسبت به شکل زیر محاسبه می شود:

دوره گردش موجودی کالا+ دوره وصول مطالبات= دوره گردش عملیات

در شرکت‌های تولیدی محاسبه این نسبت به شکل زیر است:

دوره گردش موجودی کالا + دوره وصول مطالبات + دوره تولید کالا = دوره گردش عملیات

دوره تولید کالا: دوره تولید مدت زمانی است که مواد اولیه به کالا تبدیل می شود. مثلا اگر دوره تولید برابر با 110 روز است، یعنی وجه نقد شرکت برای 110 روز در روند کاری موجودی، کالای در حال ساخت و حساب های دریافتنی قرار دارد.

تجزیه و تحلیل:

وقتی این دوره کوتاه است یعنی سرمایه در گردش کمتری احتیاج داریم، به این دلیل که دوره وصول مطالبات پایین است و زمان کمی طول می کشد تا کالاهای تولید شده به پول تبدیل شوند. پس برای بدهی های جاری نیازی به افزایش دارایی نیست.

نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش:

سرمایه در گردش به تفاوت بدهی جاری و دارایی جاری گفته می شود و موجودی کالا یکی از موارد تشکیل دهنده دارایی جاری به حساب می آید، پس نسبت موجودی به سرمایه در گردش مشخص می کند که چه میزانی از سرمایه در گردش ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها مربوط به موجودی کالاست.

نحوه محاسبه نسبت:

برای محاسبه این نسبت موجودی کالا بر سرمایه در گردش تقسیم می شود.

سرمایه در گردش / موجودی کالا = نسبت موجودی کالا به سرمایه در گردش

بدهی جاری- دارایی جاری = سرمایه در گردش

تجزیه و تحلیل نسبت:

بالا بودن این نسبت نشان می دهد که قسمت عملیات جاری شرکت مشکلاتی دارد، تا زمانی که موجودی کالا به فروش نرسد و وجه نقد به دست آمده مجددا وارد چرخه تولید نشود، شرکت بازدهی کافی نخواهد داشت. بالا بودن این نسبت می تواند نشان دهنده مشکل شرکت در زمینه فروش و بازاریابی باشد.

تحلیل گران حداکثر عدد مناسب برای این نسبت را 80 درصد می دانند.

نکته:

اگر سرمایه در گردش مقدار منفی به خود گرفته، بهتر است نسبت های نقدینگی را نیز در دوره های لازم بررسی کنیم .

نسبت گردش سرمایه جاری:

سرمایه در گردش به بخشی از دارایی های خالص و جاری گفته می شود که در روند تولید باعث تسهیلاتی می شود، این تسهیلات می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم نمود پیدا کند.

این نسبت نشان می دهد که تاثیر سرمایه در گردش در میزان فروش شرکت چقدر است.

نحوه محاسبه نسبت ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها گردش سرمایه جاری:

برای محاسبه این نسبت میزان فروش بر سرمایه در گردش تقسیم می شود.

سرمایه در گردش / فروش = نسبت گردش سرمایه جاری

بدهی جاری- دارایی جاری = سرمایه در گردش

تجزیه و تحلیل نسبت گردش سرمایه جاری:

افزایش این نسبت می تواند دو دلیل داشته باشد:

سرمایه در گردش ما کاهش یافته و یا فروش افزایش یافته است.این نسبت را معمولا کنار نسبت دوره گردش عملیات می سنجند و بهتر است که این نسبت را با مقادیر خودش در دوره های پیش تر نیزبررسی و مقایسه کنیم.

نسبت بازپرداخت دوره بستانکاران:

برای محاسبه این نسبت، قیمت نهایی کالای خریداری شده را بر متوسط بستانکاران تقسیم می کنیم. این عدد تعداد دفعاتی را نشان می دهد که به بستانکاران پرداخت داشته ایم ، وقتی این عدد را بر 365 تقسیم کنیم به نسبت دوره بازپرداخت می رسیم.

برای محاسبه متوسط بستانکاران، مجموع حساب ها و اسناد پرداختنی اول و آخردوره را تقسیم بر 2 می کنیم.

حساب متوسط بستانکاران / قیمت تمام شده کالای خریداری شده = دفعات پرداخت به بستانکاران

2 / حساب ها و اسناد پرداختنی ابتدا و انتهای دوره = حساب متوسط بستانکاران

دفعات پرداخت به بستانکاران / 365 = نسبت دوره بازپرداخت بستانکاران

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله نسبت های سود آوری را به شما پیشنهاد می کنیم.

بررسی چرخه خريد از دیدگاه حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی به بررسی عملیات سازمان از ابعاد کارایی، اثر بخشی و صرفه اقتصادی می پردازد. یکی از مراحل نخستین در فرآیند حسابرسی عملیاتی شناسایی چرخه ها و فرآیندهای عملیاتی است. در ادامه چرخه خرید به عنوان یکی از مهمترین چرخه های سازمان توصیف شده است.

ايجاد سفارش خريد

طي اين فرايند نيازمندي ارائه شده از سوي ادارات متقاضي پس از بررسي از ابعاد موجودي كالا و همچنين مشخص بودن بودجه آن، در قالب يك سفارش خريد تنظيم شده و براي تامين توسط تامين‌كننده مناسب آماده مي‌شود. نيازمندي بيان شده توسط ادارات متقاضي ممكن است از لحاظ مشخصات فني، تعداد و ساير ويژگي‌هاي كاركردي داراي جزييات مناسب نبوده و همچنين دقت لازم در تعريف آن لحاظ نشده باشد. طي اين فرايند، نيازمندي‌ها با جزييات و دقت لازم در قالب يك سفارش خريد تعريف مي‌شود. اين سفارش علاوه بر مشخصات كمي و كيفي كالا و خدمات در برگيرنده ساير ابعاد از جمله استانداردهاي لازم، گارانتي، نصب، بازرسي فني و شيوه حمل و نقل و تحويل نيز مي‌باشد.

انتخاب تامين‌كننده

در اين فرايند، براساس سفارش خريد تعريف شده، اقدام به جستجو و انتخاب برترين تامين‌كننده مي‌گردد. در صورتی كه رويكرد سازمان در تامين و تدارك كالا و خدمات، تامين استراتژيك باشد، طي اين فرايند از ميان تامين‌كنندگان موجود در ليست كوتاه مواردي جهت استعلام و دريافت پيشنهاد فني و بازرگاني انتخاب مي‌شوند. پس از دريافت و ارزيابي پيشنهادهاي تامين‌كنندگان، برترين پيشنهاد با در نظر گرفتن صرفه و صلاح شركت و مبتني بر آيين‌نامه معاملات، انتخاب مي‌گردد.

ارسال و پيگيري سفارش خريد

پس از انتخاب تامين‌كننده نسبت به ارسال سفارش خريد براي وي اقدام مي‌شود. طي اين فرايند همچنين پيگيري‌هاي لازم جهت دريافت كالا و يا خدمات از تامين‌كننده تا زمان تحويل به انبار نيز انجام مي‌شود.

عقد قرارداد

در صورت نياز به تنظيم و عقد قرارداد، براي دريافت كالا و خدمات، كارشناس خريد با هماهنگي كارشناس حقوقي نسبت به تنظيم قرارداد، مذاكره در خصوص مفاد قرارداد با تامين‌كننده، دريافت تاييده قرارداد از مديريت خريد و پيگيري جهت امضا و تبادل قرارداد توسط سازمان و تامين‌كننده اقدام مي‌كند.

برنامه‌ريزي و مديريت دريافت

پس از ارسال سفارش خريد، نسخه‌اي از سفارش خريد يا قرارداد در اختيار كارشناس لجستيك قرار گرفته تا وي نسبت به برنامه‌ريزي دريافت اقدام كند. برنامه‌ريزي و مديريت دريافت مشتمل بر پيگيري ترخيص، حمل و نقل و تحويل كالا به انبار، بررسي ظرفيت انبار و پيگيري آماده‌سازي محل انبارش و همچنين تخصيص نيروي انساني و تجهيزات مورد نياز براي تخليه است.

دريافت كالا

اولين مرحله در انبارش كالا، دريافت آن مي‌باشد. طي دريافت كالاي ورودي به انبار تفكيك شده، از لحاظ كميت و مشخصات ظاهري توسط كارشناس انبار كنترل مي‌گردد. بررسي‌هاي فني در خصوص اسناد بازرسي و همچنين كنترل فني توسط ادارات متقاضي انجام مي‌شود و صورتجسله تحويل كالا تهيه شده و توسط ذينفعان تحويل تاييد مي‌گردد.

دريافت و پردازش صورت‌حساب

پس از تحويل كالا به انبار، صورتحساب تامين‌كننده دريافت شده و پردازش مي‌گردد تا اطمينان حاصل شود تامين‌كننده تمامي تعهدات خود را در خصوص كيفيت و كميت كالا و خدمات و همچنين زمان و موعد تحويل و خدمات زمان تحويل انجام داده است. در صورت تاييد صورت‌حساب وي، تاييده‌اي براي پرداخت به وي صادر شده و در اختيار اداره مالي قرار مي‌گيرد. وظيفه پرداخت و تسويه حساب با تامين‌كنندگان بر عهده اداره مالي است. ليكن كارشناس خريد يا منبع‌يابي به دليل برقراري ارتباط مستقيم با تامين‌كننده بايد در جريان وضعيت پرداخت و تسويه حساب با تامين‌كننده باشد تا بتواند اطلاعات آخرين وضعيت تامين‌كننده را به‌روزرساني كند.

مديريت عملكرد تامين‌كننده

به ازاي هر مورد خريد يا تداركاتي كه توسط تامين‌كننده انجام مي‌شود. نياز است تا عملكرد تامين‌كننده مورد ارزيابي قرار گرفته و ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها اطلاعات عملكرد وي در خصوص تحويل مناسب و به موقع كالا و خدمات براساس تعهدات توافق‌شده، ثبت و به‌روزرساني گردد تا در معاملات آتي بتواند مبنايي براي ارزيابي تامين‌كننده قرار گيرد.

تحويل به متقاضي

كالاي انبار شده در انبار بنابردرخواست ادارات متقاضي به صورت يك‌جا و يا دسته‌اي در زمان مشخص و در محل بهره‌برداري در اختيار آنها قرار مي‌گيرد. جمع‌آوري، بسته‌بندي، حمل و نقل، انتقال و تحويل كالا در زمره فعاليت‌هاي اين فرايند است.

بهبود مستمر عملکرد سازمان ها، نیروی عظیم هم افزایی ایجاد می کند که این نیروها می تواند پشتیبان برنامة رشد، توسعه و ایجاد فرصت های تعالی سازمانی شود. ارزیابی عملکرد از راه مدل های تحلیل پوششی داده ها رویکرد مناسبی برای بهبود عملکرد است. با توجه به اهمیت بسیار زیاد صنایع خدماتی مانند صنعت هایپرمارکت در رشد اقتصادی کشورها، ارزیابی عملکرد هایپرمارکت ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. ازآنجاکه ساختار درون سازمانی بیشتر سازمان ها و نیز هایپرمارکت ها، ساختاری سلسله مراتبی است، بهتر است این سلسله مراتب در ارزیابی عملکرد آنها نیز لحاظ شود. از طرف دیگر، مدیران اهمیت متفاوتی برای شاخص های ارزیابی و اندازه گیری قائل اند که در نظر گرفتن اهمیت ها و اوزان شاخص ها نیز در مدل تحلیل پوششی داده ها مهم است؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر ارائة مدل تلفیقیِ تحلیل پوششی داده ها برای واحدهایی همگن است که در ساختاری سلسله مراتبی قرار دارند و همچنین شاخص های ارزیابی دارای اهمیت های متفاوتی اند. مدل پیشنهادی با سه شاخص ورودی ارزش فضا، هزینة حقوق کارمندان و سرمایة درگیر و چهار شاخص خروجیِ گردش مالی، سودناخالص، رشد درآمد و نقدینگی در هایپرمارکت پرسون اعتبارسنجی شده است. نتایج نشان می دهد بخش دو در هایپرمارکت پرسون به دلیل وجود دپارتمان های بیشتر و همچنین حجم کافی نقدینگی و گردش مالی زیاد دارای بیشترین نمرة کارایی بوده است و بخش چهار هایپرمارکت، کمترین کارایی را داشته که دلیل آن گردش کم و موجودی بالا از کالاهای تکی است که موجب افزایش سرمایة درگیر شده است.

موجودی کالا در حسابداری

در این مقاله از وبسایت نرم افزار حسابداری آنلاین و تحت وب ابرستان به مفهوم موجودی کالا و مواردی مربوط به آن در انبارداری تحت وب و رسید و حواله انبار خواهیم پرداخت.

مفهوم موجودی کالا در حسابداری :

موجودی کالا به دارایی های اطلاق می شود که :

• جهت فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می گردد.
• برای ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرآیند تولید قرار می گیرد.
• به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات خریداری و نگهداری می شود.
• ماهیت مصرفی دارد و به صورت غیر مستقیم در جهت فعالیت تجاری مورد مصرف قرار می گیرد.

تکمیلی : ابرستان به عنوان اولین نرم افزار حسابداری آنلاین ، امکان ثبت و گزارش گیری موجودی کالا را نیز دارا می باشد.

موجودی کالا در شرکت های تولیدی به چه صورت است ؟

در شرکت های تولیدی ، موجودی ها می بایست به صورت زیر در یادداشتهای توضیحی پیوست صورتهای مالی افشا گردد :

• موجودی مواد اولیه
• موجودی کالای در جریان ساخت
• موجودی کالای ساخته شده ( محصول )
• موجودی ملزومات اعم از تولیدی و اداری
• موجودی‌های امانی ( ما نزد دیگران و دیگران نزد ما )
• موجودی‌های در راه

در پایان سال موجودی‌های مواد و کالا می بایست مطابق انبار گردانی و شمارش عینی و صرف نظر از محل نگهداری اقلام که در مالکیت واحد تجاری می باشد به عنوان مبلغ قابل گزارش در صورت های مالی لحاظ گردد.

در این رابطه می بایست به کالاهای امانی شرکت که در نقاطی غیر از انبار شرکت ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها می باشد توجه شده که براساس تائیدیه ارسالی در شمارش پایان سال لحاظ شده و هم چنین در مورد کالای امانی دیگران نزد ما نیز توجه شود که این مبلغ از میزان موجودی شمارش شده خارج گردد، و ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها در نهایت اینکه در خصوص سفارشات خارجی می بایست با توجه به قرارداد و شرایط حمل محموله های ارسالی که در چه مرحله ای مخاطرات کالا به خریدار منتقل می گردد و ممکن است علی رغم اینکه جنس هنوز در انبار رسید نشده است (سفارشات در راه) ولی می بایست به عنوان موجودی پایان دوره شرکت لحاظ گردد.

روش های ارزیابی موجودی کالا :

به طور کلی چهار روش پذیرفته شده برای برآورد موجودی کالا وجود دارد :

۱- روش اولین صادره از اولین وارده (FIFO)

۲- روش میانگین موزون (ساده و متحرک)

۳- روش اولین صادره از آخرین وارده (LIFO)

۴- روش شناسایی ویژه

کلیه روش های مذکور مبتنی بر جریان هزینه می باشد نه جریان فیزیکی. یعنی حسابدار فرض می کند که جنسی که اول وارد شده است، اول هم از انبار خارج شده است.

برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا در ایران از روش های شناسایی ویژه، اولین صادره از اولین وارده یا میانگین موزون استفاده می شود.

نکته : از نظر استاندارد حسابداری ایران استفاده از روش لایفو ، ممنوع است.

اگر خالص ارزش فروش موجودی ها کمتر از بهای تمام شده آن ها باشد معادل تفاوت آن دو ذخیره کاهش ارزش شناسایی می شود. به این روش، روش اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش گفته می شود.

* یک نرم افزار حسابداری تحت وب خوب ، برای حسابداری موجودی کالا ( ثبت و گزارش گیری ) ، طبق استاندارد حسابداری ایران نباید از روش لایفو استفاده کند.

بطور کلی حسابداری موجودی ها به دو روش واقعی و فرضی دسته بندی می شود.

روش واقعی که همان روش شناسایی ویژه است در سیستم های دائمی ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها و سیستم بهایابی سفارش کار بکار می رود که دارای معایبی نظیر مقرون به صرفه نبودن و ایجاد فرصت مدیریت سود (اقدام آگاهانه مدیر جهت کسب سطح معینی از سود).

روش فرضی شامل روش های فایفو ، لایفو و میانگین است.

روش فایفو(FIFO) :

یک روش ترازنامه ای است. بالاترین رقم موجودی کالای پایان دوره و بالاترین رقم سود در شرایط افزایش قیمت ها را دارد. نتایج حاصل از فایفو که همان موجودی پایان دوره و بهای ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها تمام شده کالای فروش رفته می باشد، همواره در دو سیستم دائمی و ادواری یکسان است. فایفو مطابق با جریان فیزیکی واقعی در مورد اغلب کالاهاست. هرچند استاندارد این مطابقت را الزامی نمی داند.

روش لایفو (LIFO) :

یک روش سود و زیانی است. پایین ترین رقم موجودی پایان دوره و پایین ترین رقم سود در شرایط افزایش قیمت ها را حاصل می نماید. بزرگترین ایراد روش لایفو تأثیر مخربی است که بر ترازنامه دارد لذا استاندارد های ایران که یک رویکرد ترازنامه ای را دنبال می کنند استفاده از روش لایفو را مجاز نمی داند.

نتایج حاصل از لایفو که همان موجودی پایان دوره و بهای تمام شده کالای فروش رفته است لزوماً در دو سیستم دائمی و ادواری یکسان نیست.

روش میانگین :

نتایج حاصل از روش میانگین همیشه بین لایفو و فایفو است ولی غالباً به فایفو نزدیک تر است. اگر از روش میانگین در سیستم ادواری استفاده شود به آن روش میانگین موزون و اگر از روش میانگین در سیستم دائمی استفاده شود به آن روش میانگین موزون متحرک (سیال) گفته می شود.

* روش میانگین موزون متحرک :

نحوه عملکرد به این صورت است که با هر خرید یک ارزیابی كارآییِ موجودی كالاها نرخ میانگین بهای تمام شده محاسبه می شود که تا زمان خرید بعدی که نرخ میانگین جدیدی محاسبه خواهد شد از نرخ میانگین قبلی برای تعیین بهای تمام شده کالای فروش رفته استفاده می شود.

نکته : همه ۴ روش ذکر شده مبتنی بر اصل بهای تمام شده تاریخی می باشند.

روش های ارزیابی تخمینی ( برآوردی) موجودی کالا :

در سیستم ادواری موجودی کالا، به دلیل اینکه حساب موجودی کالا در طی سال گردش ندارد لذا هیچگاه مانده این حساب در دفاتر به روز نمی باشد.

بنابر این در هر زمانی که نیاز به تعیین موجودی انبار یا تهیه سود و زیان باشد ناگزیریم که الزاماً انبار را به صورت فیزیکی مورد شمارش قرار دهیم و چون این نیاز ممکن است دائماً از سوی مدیریت مطالبه شود و از طرفی نمی توانیم انبار گردانی را دائماً عملی کنیم، بنابراین می توانیم از دو روش زیر جهت برآورد موجود انبار بدون نیاز به انبار گردانی استفاده نماییم :