نمودار استخوان ماهی چیست؟

♦♦ مسئله را می‌توان موقعیت یا وضعیت بازدارنده برای فرد یا افراد دانست. این مانع کاری می‌کند تا فرایند رسیدن به هدف با مشکلاتی همراه باشد.♦♦

دستورالعمل های کامل استفاده از Draw.io در ساخت نمودارهای استخوان ماهی

Draw.io یک الگوی استخوان ماهی دارد همراه با سایر الگوها برای فلوچارت ها و نمودارهای مختلف. قبل از یادگیری این روش، باید دانش کافی در مورد الف داشته باشید نمودار استخوان ماهی. علاوه بر این، نمودار استخوان ماهی تصویری است که علت و معلول موضوع مورد نظر را نشان می دهد. این نمودار به نام ایشیکاوا یا علت و معلول نیز شناخته می شود که به درک مشکل اشاره دارد زیرا باعث می شود ریشه ای که باعث ایجاد مشکل می شود را تجزیه و تحلیل کنید. علاوه بر این، همانطور که از نام آن پیداست، این نمودار دارای شکل ماهی است که در آن سر خود مشکل را نشان می دهد، سپس استخوان ها علل مهم را نشان می دهند.

از سوی دیگر، Draw.io به دلیل قالب های مفیدی که در اختیار کاربران قرار می دهد، یکی از پرطرفدارترین ابزارها است. به همین دلیل، این مقاله مطمئن ترین و جامع ترین دستورالعمل ها را در مورد نحوه ساخت استخوان ماهی در Draw.io به شما ارائه می دهد. بنابراین بدون خداحافظی بیشتر، بیایید شروع به بررسی آموزش زیر کنیم.

قسمت 1. مراحل دقیق در ساخت نمودار استخوان ماهی در استفاده از Draw.io

Draw.io یکی از ابزارهای دلپذیر نمودارسازی امروزه در وب است. دارای ویژگی های زیبا و گرافیکی است که تاثیر خوبی بر روی کاربران ایجاد می کند. علاوه بر این، Draw.io به کاربران این امکان را می دهد که ارائه های بصری مختلفی مانند مهندسی، فریم های سیمی و حتی توسعه نرم افزار طراحی کنند. در واقع، Draw.io قالب های آماده ای را ارائه می دهد که می تواند نمودار استخوان ماهی چیست؟ در زمان شما در ایجاد تصاویر پروژه صرفه جویی کند. بنابراین، استفاده از این Draw.io در ساخت نمودارهای استخوان ماهی ایده خوبی است، زیرا جدای از ویژگی های گفته شده، دارای عملکردها، شکل ها و تنظیمات زیادی در رابط خود است. بنابراین، برای اینکه ببینید چگونه این نمودار ساز می تواند به شما در انجام یک نمودار استخوان ماهی جامع کمک کند، در اینجا دو راه وجود دارد که می توانید دنبال کنید.

1. نحوه نمودار استخوان ماهی چیست؟ ایجاد نمودار استخوان ماهی با استفاده از یک الگو

مطمئن شوید که وب سایت ابزار را می شناسید و از آن بازدید کنید. پس از کلیک بر روی ابزار، یک پنجره باز شده از آن را مشاهده خواهید کرد ذخیره سازی انتخاب جایی که می خواهید نمودار خود را نگه دارید. موردی را که می خواهید انتخاب کنید یا می توانید روی موردی که می گوید کلیک کنید بعدا تصمیم بگیر اگر هنوز بلاتکلیف هستید

هنگامی که به رابط اصلی رسیدید، دکمه را بزنید به علاوه نماد بالای بوم، و انتخاب کنید قالب ها انتخاب. پس از آن، یک پنجره جدید ظاهر می شود که در آن چندین قالب قرار دارند. از آنجا به کسب و کار گزینه، و به پایین اسکرول کنید تا الگوی استخوان ماهی Draw.io را ببینید. کلیک کنید بر روی ایجاد کردن برگه بعد.

اکنون می توانید جزئیات را در نمودار استخوان ماهی خود قرار دهید. با کلیک کردن روی نمودار استخوان ماهی چیست؟ آن می توانید رنگ آن را سفارشی کنید قالب بندی پنل نماد زیر اشتراک گذاری دکمه.

پس از اتمام، زبانه نارنجی بالای بوم را بزنید تغییرات ذخیره نشده برای ذخیره اینجا کلیک کنید . پنجره انتخاب فضای ذخیره سازی دوباره ظاهر می شود و این بار باید تصمیم بگیرید که آن را در کجا ذخیره کنید.

2. نحوه ایجاد نمودار استخوان ماهی از ابتدا

روی بوم خالی، به شکل انتخابی که در سمت چپ رابط قرار دارد. اکنون، با ترسیم استخوان های نمودار با انتخاب عناصر صحیح از عناصر موجود در نمودار، شروع کنید فلش گزینه. لطفاً توجه داشته باشید که پس از رسیدن عناصر به بوم، باید اندازه آنها را تنظیم کنید.

حالا نوبت سر است. با خیال راحت از بین اشکال موجود در آن انتخاب کنید فلوچارت انتخاب. و سپس، اگر می خواهید متنی را به هر قسمت از نمودار اضافه کنید، باید بر روی قسمت دوبار کلیک کنید و سپس کلیک کنید متن .

بخش 2. MindOnMap روشی بسیار ساده تر برای ایجاد نمودار استخوان ماهی

اگر روش بسیار ساده‌تری را برای ترسیم نمودار استخوان ماهی انتخاب می‌کنید، پس MindOnMap چیزی است که ما به شدت توصیه می کنیم. این یک ابزار نقشه برداری ذهن نهایی است که رابط کاربری ساده ای را ارائه می دهد که دوستش خواهید داشت. علاوه بر این، این ابزار فوق‌العاده با چندین قالب و طرح‌بندی، از جمله یکی از استخوان‌های ماهی، همراه است. علاوه بر این، تعداد زیادی اسناد مهم مانند نمادها، تم ها، سبک ها و برچسب خطوط را به همراه توانایی آن برای پیوست کردن تصاویر، پیوندها، نظرات، خلاصه ها و روابط به نمودار شما تنها با یک کلیک ارائه می دهد! شگفت انگیز درست است؟ اما موارد بیشتری وجود دارد زیرا MindOnMap به شما امکان می دهد از آن به صورت رایگان لذت ببرید!

با وجود این، صفحه تبلیغات رایگان و رابط کاربری آن مطمئناً بر علاقه شما به آن خواهد افزود. بنابراین، برای نقشه ذهنی، فلوچارت و وظایف نمودار، از MindOnMap استفاده کنید. برای اینکه ایده استفاده از آن را به شما ارائه دهیم، مراحل زیر را ببینید و امتحان کنید!

به صفحه اصلی MindOnMap بروید و بلافاصله دکمه را بزنید وارد شدن را فشار دهید تا بتوانید به سرعت با ورود به حساب ایمیل خود یک حساب ایجاد کنید.

پس از ورود، این ماهی ساز شما را به صفحه بعدی می آورد. در آنجا باید در آن باشید جدید گزینه ای برای انتخاب الگو توجه داشته باشید که باید یکی را برای استخوان ماهی انتخاب کنید.

در کنار آن، رویه گسترش نمودار است. همانطور که می بینید، در ابتدا گره اصلی وجود دارد و برای اینکه بتوانید آن را گسترش دهید، باید روی آن کلیک کنید TAB تخته خود را تا زمانی که به بسط کامل برسید کلید بزنید. توجه داشته باشید که می توانید با کلیک بر روی همان کلید، گره ها را برای اضافه کردن گره های فرعی گسترش دهید.

اکنون می توانید شروع به قرار دادن جزئیات در نمودار کنید و آن را همانطور که ترجیح می دهید طراحی کنید. سپس، می توانید با رفتن به قسمت، شکل گره اصلی خود را تغییر دهید نوار منو و کلیک کنید سبک > شکل .

حالا با خیال راحت رنگ و پس‌زمینه نمودار استخوان ماهی را سفارشی کنید تا طعمی به آن بیاورید. برای تغییر رنگ گره ها، به انتخاب رنگ در کنار شکل آیکون. از طرف دیگر، برای افزودن پس‌زمینه به نمودار خود، به قسمت زیر بروید موضوع و سپس پس زمینه و پس زمینه عالی را برای خود انتخاب کنید.

در نهایت، برای ذخیره نمودار ماهی خود، روی آن کلیک کنید CTRL+S روی صفحه کلید شما، و در فضای ابری نگه داشته می شود. در غیر این صورت، اگر می خواهید آن را در دستگاه خود ذخیره کنید، روی آن کلیک کنید صادرات را برگه و فرمت فایل مورد نظر خود را انتخاب کنید.

قسمت 3. مقایسه MindOnMap و Draw.io

برای اینکه به شما کمک کنیم تصمیم بگیرید کدام یک از دو دیاگرام ساز استخوان ماهی برای شما مناسب است، جدول مقایسه ای آماده کردیم که می توانید به آن تکیه کنید.

ویژگی های	MindOnMap	Draw.io
امکان درج تصویر	آره	خیر
ویژگی همکاری	آره	بله (برای Google Drive موجود است)
فرمت های پشتیبانی شده	PDF، Word، JPG، PNG، SVG.	فایل XML، HTML، تصویر برداری، تصویر بیت مپ.

بخش 4. سوالات متداول در مورد نمودار استخوان ماهی

آیا درج تصویر روی نمودار استخوان ماهی اشکالی ندارد؟

بله، به شرطی که مرتبط باشد و به اطلاعات تصویرسازی کمک کند.

P در نمودار استخوان ماهی چیست؟

نمودار استخوان ماهی معمولا دارای چهار P است: افراد، فرآیند، گیاه و محصولات.

چهار مرحله اساسی برای تولید نمودار استخوان ماهی موثر چیست؟

برای ایجاد یک نمودار استخوان ماهی موثر، باید مشکل را شناسایی کرد، علت مشکل را شناسایی کرد، برای رفع علت تلاش کرد و خود نمودار را تجزیه و تحلیل کرد.

نتیجه

شما نه تنها یاد گرفتید که چگونه از Draw.io برای ایجاد نمودار استخوان ماهی استفاده کنید، زیرا به تازگی بهترین جایگزین را پیدا کرده اید که MindOnMap. ایجاد نمودارها قابل مدیریت تر شده است، و شما می توانید به آن تکیه کنید تا یک سازنده عالی برای فلوچارت ها، نمودارها و نقشه های مختلف باشید. اکنون از آن استفاده کنید!

تکنیک استخوان ماهی؛ راهکار حل مسئله در زندگی حرفه‌ای

اینکه بدانید ستون اصلی یک سازمان هستید همیشه تجربه‌ای شورانگیز و چالش برانگیز بوده است. این تجربه سخت اما هیجان بخش از همان آغاز ورودتان به اتاق مدیریت در شما شکل می‌گیرد تا زمانی که کارمندان و هم‌تیمی‌های خود را در اتاق جلسه گرد هم می‌آورید تا با تکنیک استخوان ماهی کارتان را از پیش ببرید.

کاری کردم تا احساس گرسنگی کنید و حواستان دنبال پروتئین‌های لذیذ دریایی برود؟! لطفاً دست از خیال‌پردازی بردارید و برای سردرآوردن از اصل ماجرا شکیبایی به خرج بدهید.

تکنیک استخوان ماهی؛ شناسایی علت اصلی مسائل

پیش از اینکه در مورد تکنیک استخوان ماهی به‌عنوان یکی از کاربردی‌ترین روش‌های حل مسئله در دنیای کسب و کار نوین بنویسم شاید بد نباشد تعریف درستی از « مسئله» داشته باشیم.

♦♦ مسئله را می‌توان موقعیت یا وضعیت بازدارنده برای فرد یا افراد دانست. این مانع کاری می‌کند تا فرایند رسیدن به هدف با مشکلاتی همراه باشد.♦♦

فراموش نکنید، گرچه این مقاله به نقش مهارت‌های حل مسئله در زندگی حرفه‌ای می‌پردازد ولی یک مسئله را می‌توان از زاویه مالی، شخصی و عاطفی نیز در نظر گرفت.

به‌عنوان مدیر، وقتی در مجموعه خود با مشکل جدی روبه‌رو می‌شویم، مهم است که تمام زیر و بم موضوع را طوری بررسی کنیم تا دلایل بروز این مشکل را شناسایی شود. این تازه ابتدای راه است و بعد می‌توانیم برای حل مسئله قدم بعدی را برداریم.

بدین ترتیب، در دور اول، شما و تیمتان به طور کامل قدرت حل مسئله را دارید به جای اینکه فقط به بخشی از مشکل توجه کنید درحالی‌که همچنان اندر خم یک کوچه‌اید!

تکنیک استخوان ماهی ( معروف به نمودار علت و معلول، نمودار استخوان ماهی، نمودار ایشیکاوا، نمودار شاه ماهی و نمودار Fishikawa ) در این مسیر همراه شما خواهد بود.

این تکنیک نموداری از دو بخش بسیار مهم تشکیل می‌شود:

به لطف این دو بخش می‌توانید تمامی علت‌های احتمالی بروز یک مشکل را در سازمان بررسی کنید نه صرفاً یک بعد یا ابعادی را که بیشتر به چشم می‌آیند.

در مورد تکنیک استخوان ماهی بیشتر بدانید

نمودار علت و معلول به لطف پرفسور کائورو ایشیکاوا Kaoru Ishikawa، نظریه‌پرداز سازمانی و از پیشگامان مدیریت کیفیت در ژاپن، در دهه 1960 معرفی شد. بعد از آن بود که از این تکنیک در کتاب خود با عنوان « مقدمه‌ای بر کنترل کیفیت» Introduction to Quality Control که در سال 1990 منتشر شد، سخن به میان آورد.

شاید برایتان جالب باشد در مورد علت نام‌گذاری این نمودار بیشتر بدانید

** شکل کامل شده نمودار، شبیه اسکلت ماهی است **

پرفسور ایشیکاوا در اصل این تکنیک را به‌عنوان ابزاری برای کنترل کیفیت ارتقا داد و از آن استفاده کرد. درحالی‌که نمودار شاه ماهی کاربردهای دیگری هم دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• شناسایی ریشه اصلی مشکل
• باز کردن موانع در فرایندهای مدیریتی و کنترل کیفیت
• شناسایی و بررسی اینکه کدام نقطه از روند کار دچار مشکل شده است و دلیل بروز آن چیست؟

روش استفاده از تکنیک استخوان ماهی

همواره در مقام مدیر یک سازمان یا مجموعه، نسبت به سایر کارمندان احساس تعهد و دلسوزی بیشتری وجود دارد. این احساس در تمام فرایندهای کاری خودش را نشان می‌دهد و چه بسیار مدیرانی که با انتخاب ابزارهای اصولی حرفه‌ای، توجه و دقت خود را به رخ کشیده‌اند.

درصورتی‌که فرد سمت مدیریت مجموعه را به عهده داشته باشد پیشنهاد می‌شود با روش استفاده از یکی از اصولی‌ترین تکنیک‌های حل مسئله بیشتر و بهتر آشنا شود.

شناسایی مسئله

لازم است تا دمی با خود خلوت کنیم تا بتوانیم بدون هرگونه مزاحمتی مشکل اصلی را روی کاغذ یادداشت کنیم. با نوشتن مسئله، قرار است به پرسش‌های زیر پاسخ مناسبی داده شود:

◄ چه کسانی نقشی در آن دارند؟

◄ چه زمانی اتفاق افتاد؟

◄ کجا شاهد بروز اتفاق بودم/ بودیم؟

خب، حالا وقت آن رسیده که مسئله را روی جعبه‌ای که سمت چپ یک برگه کاغذی بزرگ قرار دارد یادداشت کنیم و یک خط ممتد مثل تصویر زیر از جعبه به سمت راست بکشیم. کم‌کم قرار است سر و ستون فقرات ماهی کشیده شود تا فضای گسترش فکرها و نظرات را فراهم کنیم.

برای شروع، مسئله‌ای را که نیاز به بررسی دقیق و عمیق دارد مثل تصویر یادداشت می‌کنیم:

اینکه بخواهید مسئله را سمت چپ یا راست بنویسید کاملاً مربوط به سلیقه شخصی شماست. پس در مورد شروع رسم نمودار قانون سفت و سختی وجود ندارد.

فراموش نکنیم که تعریف درست مسئله مهم است. در این مسیر از یک چارچوب شش حرفی معروف به CATWOE نباید غافل شد:

◄ عمل کننده Actor

◄ دیدگاه و جهان بینی Worldview

این چارچوب کمک می‌کند تا چشم‌انداز یک مشتری، اقدام کننده در فرایند حل مسئله، فرایند تغییر، دیدگاه کلی، فرد مالکی که این فرایند را زیر نظر دارد و زنجیره محیطی که درنهایت یک چشم‌انداز همه‌جانبه است مسئله را زیر و رو کنیم تا درک یکپارچه‌ای نسبت به آن داشته باشید.

کار کردن روی موارد اصلی مشکل

اگر مسئله اصلی در سازمان شما « سرعت و عملکرد پایین کارمندان در انجام وظایف» باشد پس لازم است تا موارد اصلی دخیل در بروز آن را شناسایی کنید:

◄ تجهیزات در اختیار مجموعه

◄ عوامل بیرونی ( حتی آب‌وهوا و ترافیک را هم در نظر بگیرید)

◄ افرادی که در ماجرا نقش دارند.

و بسیاری موارد دیگر که حتماً به‌عنوان مدیر از آن‌ها اطلاع بیشتر و دقیق‌تری دارید.

در این مرحله هرچند تعداد از این موارد را مثل تصویر زیر رسم می‌کنیم:

می‌توانیم با کمک ابزار طوفان ذهنی بررسی کنیم که چه موارد دیگری می‌تواند زیر نظر قرار بگیرد.

شناسایی علت‌های احتمالی

نقش حضور اعضای تیم در این مرحله یک امتیاز چشمگیر است تا با هم‌اندیشی تیمی علت‌های احتمالی که ارتباطی با موارد موردنظر دارند بررسی شود.

هر خطی که از ستون فقرات شاه ماهی زیر شاخه می‌شود می‌تواند شامل این علت‌ها باشد. یک سری از علت‌ها طبعاً ممکن است پیچیده‌تر باشند و به شاخه‌های بیشتری تقسیم شوند:

ارزیابی نمودار

نمودار ما تکمیل شده است و حالا می‌توانیم یک نگاه جامع به مسئله بیندازیم. با توجه به عمق و پیچیدگی مسئله، اکنون این فرصت را داریم که محتمل‌ترین علت‌هایی را که زمینه ساز بروز مشکل بودند بررسی کنیم.

◄ تنظیم فرایند شناخت عمقی

◄ انجام تحقیقات لازم

◄ گفت و گو با کارمندان

از جمله این موارد است که به‌عنوان مدیر و پیاده کننده تکنیک استخوان ماهی لازم است در نظر گرفته شود.

چرا تکنیک استخوان ماهی مهم است؟

کیست که در دنیای حدس و گمان و برداشت‌های اشتباه گم نشده باشد؟ این حق و واکنش طبیعی همه ماست. اما وقتی پای زندگی حرفه‌ای و منافع واقعی یک مجموعه به میان می‌آید، مدیریت به این نتیجه می‌رسد که با اوهام و برداشت‌های سطحی غیرحرفه‌ای نمی‌توان به عمق مسئله پیش آمده رسید.

سوءبرداشت‌های بی‌موقع و اشتباه، کاری می‌کند تا مجموعه متهم به « ناکارآمد بودن» یا « پیچیده بودن» شوند. درحالی‌که با صرف زمان کافی و برگزاری یک جلسه هم‌فکری صمیمانه می‌توان جلوی بروز چنین مشکلی را گرفت.

شاید بهتر باشد بدانید که

دکتر ریوجی فوکودا Ryuji Fukuda یک تکنیک جالب دیگر به نمودار fishikava اضافه کرده است معروف به تکنیک کارت‌های افزوده CEDAC. ضمن برگزاری جلسه همفکری با مدیر گروه موردنظر یا حتی اعضای تیم، می‌توان از هریک از آن‌ها خواست تا همه علت‌های احتمالی بروز مسئله را روی برگه‌های کوچک یادداشت کنند.

این کارت‌ها درنهایت به ستون فقرات ماهی اضافه خواهند شد.

مدیریت و مهارت‌های حل مسئله

به باور بسیاری از صاحبان کسب‌وکارهای موفق، ظرفیت رویارویی با موانع و مسائل در محیط کار یک مدیر به‌مراتب باید بیشتر از کارمندان یا زیرمجموعه او باشد.

این به معنای دانای کل بودن شخص در چنین منصبی نیست و صرفاً تأکید روی تقویت مهارت‌های حل مسئله برای مدیریت هرچه بهتر سازمان است.

همچنان که بالاتر با تأثیر تکنیک استخوان ماهی در فرایند حل مسئله آشنا شدیم شاید بد نباشد مروری بر مهارت‌هایی که یک مدیر برای حل مسئله باید مسلح به آن باشد داشته باشیم.

یک ذهن پذیرا و مثبت

اینکه خود را مقید به تفکر سیاه و سفید ندانیم و قدرت تجزیه و تحلیل مسائل را از زوایای دیگر به دست بیاوریم اگرچه ساده نیست ولی « با تمرین است که استاد می‌شوی.»

در نظر گرفتن انواع احتمالات در مورد دلیل وقوع یک مشکل نیازمند ذهنی پذیرا و مثبت است. پذیرش این واقعیت که ممکن است مشکل آن‌طوری که ما به آن نگاه می‌کنیم به نظر نرسد و نیاز به نگاه همه‌جانبه‌تری داشته باشد، یک قابلیت ذهنی و از جمله مهارت‌های حل مسئله به‌عنوان یک مدیر است.

• لزوم برگزاری نشست‌های طوفان فکری در این مقطع کاملاً احساس می‌شود.

دیدگاه درست

استراتژی شما به‌عنوان یک مدیر در برخورد با مسئله « راکد بودن سطح فروش نسبت به یک ماه گذشته» چیست؟ برای شناخت بهتر مشکل، بهره‌مندی از دانش و ایده پردازی کافی در مورد « آنچه پیش آمده است» مناسب خواهد بود. تکنیک استخوان ماهی بار دیگر به یاری ما خواهد آمد.

بهترین نوع برخورد با مسائل سازمانی، مسلح بودن به یک رویکرد مثبت فعال برای پذیرش این واقعیت است که

« چطور شد این اتفاق افتاد؟»

و در قدم بعدی

« چه تدبیری در نظر بگیرم/ بگیریم تا آن را حل کنیم؟»

همواره باید به خاطر سپرد، یک مدیر مجهز به هوش هیجانی کافی که می‌داند برای مدیریت وضعیت‌ها و بحران‌ها باید شفاف‌تر و مسلط‌تر از باقی اعضای مجموعه‌اش عمل کند بسیار تأثیرگذارتر از مدیر هیجانی وحشت‌زده‌ای است که در مواقع بحران کنترل خود را از دست می‌دهد.

روحیه تحلیل گری

برای اینکه مهارت حل مسئله خوبی داشته باشیم بدون شک به مهارت‌های تحلیل گری کافی نیاز داریم.

** شکیبایی و رفتار مشاهده گرانه دو عنصر تقویت‌کننده مهارت تحلیل گری است **

≥ به‌عنوان مدیر یک سازمان چطور وقت خود را برای گشت زدن در نقاط مختلف مجموعه مدیریت می‌کنید؟

≥ درصورتی‌که مدیریت پروژه را به‌صورت دورکاری در دست دارید، این نظارت به چه صورت انجام می‌شود؟

طرح پرسش مناسب

برای رسیدن به ریشه اصلی مشکل در محل کار بدون شک نیاز به این مهارت داریم. هرچه تمرین و تمرکز بیشتری برای شناسایی مشکل و سپس طرح پرسش‌های اساسی مرتبط داشته باشیم، مدیریت ما تأثیرگذارتر خواهد بود.

بهتر است چند پرسش زیر را به خاطر بسپاریم:

• لطفاً در مورد سه ویژگی یک مدیر مؤثر نظر خود را بگویید.
• هرکدام از ما به‌عنوان اعضای یک تیم چه نقش مثبتی در این بحران می‌توانیم داشته باشیم؟
• بهترین و بدترین نظر و پیشنهادی که تابه‌حال در مورد حل مسئله دادید چه بود؟ چرا؟

• آیا می‌توانید در مدت کمتر از پنج دقیقه یک مسئله پیچیده را برای من توضیح بدهید طوری که بدانم کاملاً متوجه آن شدید؟
• وقتی نظرات یا پیشنهادهای شما برای حل مسئله با مخالفت هم‌تیمی‌ها یا مدیریت همراه می‌شود واکنش شما چیست؟

نکته: طرح پرسش‌هایی نظیر این موارد لزوماً نباید در جلسه بحران مطرح شود. یکی از فرصت‌های عالی برای شناخت بهتر خود و کارمندان، اختصاص زمان جداگانه برای نشست‌هایی با هدف پاسخ به همین پرسش‌ها است.

طرح چنین پرسش‌هایی نه تنها شتاب بیشتری به فرایند حل مسئله می‌دهد، بلکه دامنه شناخت ما را از خود و زیرمجموعه گسترده‌تر می‌کند.

نتیجه؟ شما یک سازمان فعال، مثبت و پربازده را مدیریت خواهید کرد.

بازی‌های تیمی جالب برای تقویت حل مسئله

کمی از صندلی مدیریت فاصله بگیرید و به آن شمایل « رئیس تمام‌عیار» یک لبخند با چاشنی هیجان و بازی تزریق کنید!

حتی اگر با وجود روزهای سخت پاندمی کرونا، شما و اعضای تیمتان دور از هم هستید و خیلی از جلسات شما به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود، باز هم می‌توانید با یک مدیریت زمان درست، فرصتی برای تقویت مهارت‌های حل مسئله از جمله تکنیک استخوان ماهی برای سازمان فراهم کنید؛ یک بازی سرگرم‌کننده کاری.

♦♦ یادآوری: انجام بازی‌های مهارت حل مسئله نیاز به جمعی همراه و پذیرا دارد. شاید انتخاب این روش مناسب کارمندانی که سیستم کاری و نظارتی بسیار جدی و حرفه‌ای‌تر دارند مناسب نباشد.

کلاف‌های پشمی

دو تیم تشکیل بدهید و برای هر تیم یک کلاف کاموا کنار بگذارید. هر تیم باید با این کاموا یک شبکه بسازد و برای این کار ده دقیقه زمان در اختیار دارد. با پایان زمان، شبکه‌های پشمی هر تیم را با هم عوض کنید.

چشم یکی از هم‌تیمی‌ها را ببندید و از او بخواهید برای پیدا کردن سر کلاف تلاش کند درحالی‌که بقیه کمکش می‌کنند.

لذت این بازی در تقویت تمرکز و مسیریابی درست است.

تخم مرغ لغزان

این بازی شلوغ کاری زیادی دارد پس یا همه را به حیات پشتی خانه مدیر دعوت یا در پارکینگ یا محوطه محل کارتان بازی را برگزار کنید.

برای شروع چه می‌خواهید:

یک جعبه تخم مرغ، کاغذ باطله به بزرگی روزنامه، نوار، نی، بسته پلاستیکی، بادکنک، نوار لاستیکی

این خرده ریزه‌ها را برای ساختن یک وسیله دستی نیاز دارید.

با هرچند نفر که هستید دو تیم قوی تشکیل بدهید. هر تیم باید بتواند با کمک وسایل بالا یک وسیله دست‌ساز درست کند تا تخم‌مرغ‌ها را با آن نگهدارد و مانع سقوطشان شود.

مراقب باشید ارتفاع حامل‌های تخم‌مرغ‌ها را با میزی که زیر آن‌ها قرار داده‌اید طوری تنظیم کنید که هر مرحله بیشتر شوند تا درنهایت جو رقابتی باعث شود یک تخم سالم باقی بماند.

نمودار استخوان ماهی و 4M، 5M و 7M موثر بر ارتقای عملکرد سیستم‌های تولیدی

توانایی سازمان‌ها در استمرار کیفیت برای محصولی است که تولید و عرضه ‌می‌کنند؛ در واقع بر این اساس می‌توان گفت که دیگر توجه اصلی از مطلوب بودن کیفیت محصول یا خدمت نهایی، به کنترل کیفیت تمامی عملکردها و فرایندهای تأثیرگذار بر کیفیت و قیمت و آن هم در سراسر ساختار یک سازمان و در مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و سخت‌افزارها معطوف گردیده است. مدیران سازمان‌ها بدون داشتن نگرش سیستمی و بدون توجه به ورودی‌های سیستم امکان تحقق چنین اهدافی را ندارند.

امروزه مدیران سازمان‌ها برای اینکه بتوانند عملکرد سازمان‌ها را ارتقا بخشند بایستی با دید سیستمی به سازمان بنگرند، و سعی کنند تا آنجایی که امکان پذیر است با بهره‌برداری از روش‌هایی مثبت آنالیز ارزش، مهندسی ارزش و مدیریت ارزش از ورودی‌های سیستم بدون اینکه اثر سویی بر روی خروجی سیستم داشته باشد بکاهند؛ که برای تعیین و ارزیابی ورودی‌ها از مدل 4M استفاده می‌شود.

تئوری مدیریت 4M

تئوری مدیریت 4M (انسان، پول، مواد و مدیریت) برگرفته از نظریه اقتصاد با تئوری مدیریت تولید توسط انسان است. انسان به معنی اپراتور سازمان، پول؛ به معنی هزینه یک سازمان، مواد؛ به معنی تجهیزات لوازم مختلف در سراسر ساختمان و محل، مدیریت؛ به معنی مدیریت کسب و کار مانند فرایند بازاریابی، کنترل کیفیت، فرایند تولید و فرایند خدمات و. و البته 4M برای ورودی‌های یک سیستم تولیدی توسط انسان و ماشین نیز در نظر گرفته می‌شود که شامل انسان، مواد، ماشین‌آلات و روش‌ها هستند. البته این مدل در برای بهبود فرایندها توسط ایشیکاوا به عنوان ورودی‌های یک سیستم در نظر گرفته شده که این M ها بعدها بیشتر گسترش یافت تا جایی‌که ورودی سیستم‌ها را تا 7M نیز در نظر می‌گیرند:

انسان ( Man Power )

محیط فیزیکی ( Medio ambient / Environment )

اندازه‌گیری یا مدیریت ( Measurement-Management )

که در برخی مدل‌ها مدیریت و اندازه‌گیری به جای هم استفاده شده و در برخی صنایع و مدل‌ها به صورت جداگانه بررسی می‌شوند.

تعداد این ورودی‌ها کاملا بستگی به نوع صنعت و هدف بررسی دارد. مدل نمودار ایشیکاوا یا روش استخوان‌ماهی نیز روشی است که بر اساس آن ورودی‌های یک سیستم بررسی می‌گردد.

تعریف مدل ایشیکاوا یا روش استخوان ماهی ( Fishbone )

نمودار استخوان ماهی ابزار بسیار ساده‌ای است که به علل ریشه‌ای موثر و سریع در تعقیب اقدامات اصلاحی اجازه می‌دهد. به آن نمودار ایشیکاوا و نمودار علت و معلولی نیز می‌گویند. این ابزار برای طوفان فکری مسائل و دلایل مشکلات خاص استفاده می‌شود. اساساً، دلایل مختلفی وجود دارد که در چندین طبقه دسته‌بندی شده‌اند که علل مشکل بالقوه را برجسته می‌کنند. این نمودار برای اولین بار توسط Kaoru Ishikawa در سال 1968 معرفی شد. به همین دلیل است که به آن نمودار ایشیکاوا نیز می‌گویند. او این نمودار را برای فرایند کنترل کیفیت در کارخانه‌های کشتی سازی کاوازاکی معرفی کرد. به دلیل محبوبیت و کاربردهای این فرایند، او به زودی بنیانگذار مدیریت مدرن شد.

هدف اصلی نمودار ایشیکاوا این است که تمام علل بالقوه‌ای را که می‌توانند باعث ایجاد مشکل شوند، طوفان فکری کند و سپس به عمق عواملی که در نهایت باعث ایجاد مشکل می‌شوند، بپردازد. هنگامی که مشکل پیدا شد، آن‌ها را حذف می‌کنند که تیم را قادر می‌سازد بر روی چرایی بروز مشکل تمرکز کند. همچنین، به شما امکان می‌دهد روی علائم یا سابقه مشکل تمرکز کنید. علاوه بر این، تحلیلگران می‌توانند تصویر لحظه‌ای ورودی‌های جمعی تیم را ببینند.

به طور کلی از این نمودار استخوان ماهی برای ارائه علیت استفاده می‌شود و دارای دو علت اولیه و ثانویه است. اولی علت اولیه است که می تواند مستقیماً به معلول منجر شود در حالی که علت ثانویه می تواند آن را به یک علت اولیه برساند که مستقیماً تأثیر نهایی ندارد.

به طور معمول، نمودار ایشیکاوا برای تعیین عواملی استفاده می شود که به طور بالقوه می‌تواند منجر به یک اثر عمده و کلی شود، به ویژه در پیشگیری از نقص کیفیت و فرایندهای طراحی محصول. همانطور که در بالا ذکر شد، علل به دسته‌های کلیدی دسته‌بندی می‌شوند تا بتوان منابع و علل هر گونه تغییر را تشخیص داد. این دسته بندی ها شامل موارد زیر بود.

روش‌ها: این بخش جزئیات فرایند و برخی الزامات خاص برای انجام آن مانند رویه‌ها، قوانین، سیاست‌ها، مقررات و قوانین را پوشش می‌دهد.

نیروی انسانی: آنها کسانی هستند که در این فرایند دخیل هستند.

ماشین ها: رایانه‌ها، ابزارها و تجهیزاتی هستند که برای انجام وظیفه و کار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اندازه‌گیری‌ها: داده‌هایی است که از فرایند مورد استفاده برای کنترل کیفیت آن تولید می‌شود.

محیط: شرایط، زمان، مکان، دما و فرهنگی است که فرایند در آن انجام می‌شود.

مواد: قطعات، مواد اولیه، کاغذ، خودکاری هستند که برای تولید محصول نهایی استفاده می‌شوند.

این عناصر و علل ذکر شده در بالا به طور جداگانه در نمودار استخوان ماهی طبقه بندی شده‌اند. چندین الگوی نمودار ایشیکاوا در وب سایت اصلی ما موجود است. شما می‌توانید از هر یک از آن‌ها برای حل مشکلات خود و درک اثرات استفاده کنید. نمونه‌ها و نمونه‌های آماده ما به کاربران کمک می کند تا به همان سرعت نورپردازی شروع به کار کنند.

چه زمانی می‌توانید نمودار استخوان ماهی را تشکیل دهید؟

نمودار استخوان ماهی زمانی استفاده می‌شود که بخواهید علت اصلی یا ریشه‌ای مشکل را تعیین کنید. یکی از بهترین و مؤثرترین راه‌ برای مرتب‌سازی ایده‌ها و برانگیختن طوفان فکری تیم‌ها برای دانستن علت اصلی، نمودار ایشیکاوا است. در اینجا زمانی است که می توانید از نمودار استخوان ماهی استفاده کنید.

• زمانی که می‌خواهید تیم را به جای علائم، روی علل آن متمرکز کنید.
• زمانی که می‌خواهید تیم را به جای مشکل یا مسئله، روی علل متمرکز کنید.
• هنگامی که می‌خواهید چندین نظریه را در مورد اینکه دلایل اصلی مشکل چه هستند، مشخص و سازماندهی کنید.
• زمانی که می‌خواهید رابطه عوامل مختلف در ایجاد مشکل را ببینید.
• زمانی که می‌خواهید بینش بیشتری در مورد رفتارهای فرایند بدست آورید.
• زمانی که می خواهید روابط مهم بین متغیرها و علل احتمالی را آشکار کنید.
• هنگامی که شما بروز برخی عناصر را ارائه می‌دهید.
• زمانی که می‌خواهید پیامد فاکتورهای مرتبط را نمایش دهید.

موارد استفاده از نمودار استخوان ماهی

این نمودار علل احتمالی یک رویداد یا مشکل خاص را مشخص می‌کند. او که توسط Kaoru Ishikawa پیشگام بود، این نمودار را در کاوازاکی برای فرایندهای کنترل کیفیت معرفی کرد. از این نمودار می‌توان در تولید، فرایند فروش و بازاریابی استفاده کرد.

استفاده از نمودار استخوان ماهی در تولید

چه در زمینه تولید و چه در هر زمینه دیگری، اولین کاری که باید انجام دهید این است که به وضوح از تأثیر یا نتیجه تجزیه و تحلیل مطلع شوید. بعداً، پس از توافق بر روی افکت، می‌توانید جلوه را به نمودار اضافه کنید. پس از آن، شما باید به ماهی استخوان بدهید. علل به شش شاخه اصلی در تولید تقسیم می‌شوند که در مجموع به عنوان 6M ساخت و ساز شناخته می ‌ شوند. که شامل موارد زیر می‌شود:

• اندازه گیری ( Measurement )
• ماشین‌آلات ( Machines )
• مواد ( Materials )
• روش‌ها ( Methods )
• نیروی انسانی ( Man Power )
• محیط فیزیکی ( Medio ambient / Environment )

این 6M استانداردهای شناخته شده جهانی هستند. معمولاً از این M ها استفاده می‌شود، اما برخی از کاربران صنعتی استانداردهای بیشتری را به منظور افزودن مدیریت و نگهداری بیشتر در نظر می‌گیرند. در صورتی که کسب و کار شما به صنعت تولید تعلق دارد، می‌توانید نمودار را با اضافه کردن عوامل دیگری به آن گسترش دهید.

در صورت لزوم، می‌توانید نام‌های بیشتری را در آن قرار دهید تا همه چیز معنی بیشتری پیدا کند. پس از آن، می‌توانید روی نمودار کار کنید و دلایل مختلفی را که بر نتیجه نهایی تأثیر می‌گذارد، شناسایی کنید. با استفاده از نمودار استخوان ماهی، می‌توانید مجموعه ایده‌ها را به‌جای نمودار استخوان ماهی چیست؟ ایده‌های تصادفی یا نامربوط در دسته‌بندی اصطلاحات ببینید.

استفاده از نمودار استخوان ماهی در بازاریابی

بازاریابی نیز یکی از حوزه‌هایی است که می توان از این نمودار بهره فراوان برد. علاوه بر این، این جنبه‌ای است که اندازه گیری آن دشوار است. نمودار استخوان ماهی شاید یکی از بهترین راه‌ها برای مشاهده بصری آن ایده‌ها باشد. درست همانطور که تولید 6M دارد، بازاریابی نیز 7P دارد که در زیر لیست شده است:

• محل ( Place )
• تولید – محصول ( Product )
• مردم ( People )
• قیمت ( Price )
• ترویج ( Promotion )
• شواهد فیزیکی ( Physical evidence )
• فرایندها ( Processes )

این جنبه‌ها استخوان های نمودار هستند. همه این شاخه‌ها یا عناصر ممکن است لزوماً بر فرایند بازاریابی تأثیر نگذارند.

از نمودار استخوان ماهی در فرایند فروش استفاده کنید

فرایند فروش جنبه دیگری است که در آن بسیار مفید و موثر است. فروش نیز در یک مجموعه دسته بندی می شود. در اینجا 5S لیست شده در زیر آمده است.

نما یا ظاهر ( Skin )

جستجو کردن ( Search )

نمونه نمودار استخوان ماهی برای یک شرکت تولید کننده پنجره برای حل مشکل چروک شیشه‌ها

رویکرد سیستمی 4M,5M,7M

کنترل کیفیت و قیمت برای مدیریان هر سازمان تولیدی یا خدمات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به بیان دیگر، مطلوب بودن کیفیت محصول یا خدمت نهایی، دیگر به تنهایی عامل اساسی برای موفقیت در رقابت و حضور برتر و پیوسته در بازار به شمار نمی‌آید، بلکه عوامل متعدد دیگری مثل 4M و . نیز مطرح شده‌اند که تأثیر به سزایی در توانایی سازمان‌ها در استمرار کیفیت برای محصول یا خدمتی که عرضع می‌کند، دارند.

به عبارت دیگر مطلوب بودن کیفیت محصول یا خدمت نهایی، به کنترل کیفیت تمامی عملکردها و فرایندهای تأثیرگذار بر کیفیت و قیمت و آن هم در سراسر ساختار یک سازمان و در مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و سخت‌افزارها معطوف گردیده است. مدیران سازمان‌ها بدون داشتن نگرش سیستمی و بدون توجه به ورودی‌های سیستم امکان تحقق چنین اهدافی را ندارند.

سیستم با ورودی‌های 4M

در منابع مختلف ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم به صورت‌های متفاوت بیان شده است، که سه نمونه را بررسی می‌کنیم که اولین نمونه آن ورودی‌های سیستم همان 4M (در اینجا شامل نیروی انسانی، مواد، ماشین، پول) هستند که طبق سیستم شکل زیر عمل می‌کنند. البته در رویکرد سیستمی این مدل به جای روش‌ها از سرمایه یا پول نامبرده شده که در واقع روش‌ها در قسمت فرایند گنجانده می‌شود. و در برخی از منابع به جای ماشین‌آلات از انرژی نام ‌می‌برند.

مدل 5M به عنوان ورودی سیستم و بهره‌وری به عنوان خروجی است که انتظار می‌رود سازمان طبق شکل زیر با اعمال مدیریت صحیح به آن دسترسی پیدا کند.

اما در مدل 7M علاوه بر محصول، ضایعات نیز جزء خروجی سیستم است و 7 دسته که در شکل زیر نشان داده شده به عنوان عوامل ورودی و موثر در ارتقاء عملکرد و بهره‌وری سازمان معرفی شده است.

مدیریت و استراتژی بازاریابی

روش، تکنیک یا نمودار استخوان ماهی - Fish Bone Diagram

نمودار استخوان ماهی

روش، تکنیک یا نمودار استخوان ماهی (Fish bone Diagram) به نام های متعددی شناخته شده است از قبیل نمودار ایشیکاوا، نمودار علت و معلولی، استخوان ماهی، اسکلت ماهی و چند نام دیگر . این تکنیک توسط پرفسور ایشیکاوای ژاپنی از دانشگاه توکیو ابداع و طراحی شده و به مرور جایگاه خاصی در بین مدیران و اهالی تفکر پیدا کرده است. این روش تا جایی پیش رفت که حتی نرم افزارهایی برای طراحی نقشه های ذهنی مبتنی بر این تکنیک، طراحی و تولید شد. نرم افزارهایی از قبیل:

Mind Mapping - MindMeister- Mind Manager FreeMind - xmind

نمودار ایشیکاوا ( استخوان ماهی ) روشی مفید و ارزشمند در حل و شناسایی مسائل است. هرچند برخی، این روش را مناسب حل مسئله نمی دانند و از این تکنیک فقط در گام هایی از فرایند حل مسئله استفاده می کنند. در اصل، آنها این تکنیک را تنها روشی تجزیه و تحلیلی برای بیان، شناسایی و شناخت ابعاد مسئله می دانند که توانایی های زیادی در نمایان ساختن اِلمان ها، اجزای مسئله و روابط بین آنها دارد و می تواند تصویری کلی از مسئله را در اذهان ترسیم کند که با یک نگاه، تمامی شاخه ها و ابعاد آن قابل درک و فهم باشد و نه روشی برای راه حل نمودار استخوان ماهی چیست؟ یابی و انتخاب راه حل ها و در نهایت حل مسئله! اما از طرف دیگر بسیاری هم، کاربرد این روش را بسیار گسترده تر می دانند و معتقدند که در زمینه هایی چون ایده پردازی، حل مسئله، شناسایی کلیه علل احتمالی مسئله، مسئله یابی، بیان مسئله ، ایجاد تصویر منسجم از مسئله با ایجاد فضای بصری، روشن کردن روابط اجزای مسئله ، شناخت مسئله ، گزینه یابی، انتخاب راه حل و . کاربرد دارد.
اما علت نامگذاری این نمودار استخوان ماهی چیست؟ فرایند حل مسئله به « استخوان ماهی »، به دلیل شکلی است که این نمودار بعد از جمع آوری اطلاعات به صورت بصری به خود می گیرد که شبیه به اسکلت ماهی است. ایشیکاوا در این فرایند، مسئله خود را روی سر ماهی می نویسد و اجزاء و اطلاعات مسئله به صورتی در نمودار و شاخه ها قرار می گیرد که در نهایت، تمامی اطلاعات به همراه نمودار به صورت تصویری و به شکل اسکلت ماهی ترسیم می شود.

اما استخوان ماهی(Fishbone) چیست؟

روش، تکنیک یا نمودار استخوان ماهی ( Fish Bone Diagram ) به نام های متعددی شناخته شده است از قبیل نمودار ایشیکاوا، نمودار علت و معلولی، استخوان ماهی، اسکلت ماهی و چند نام دیگر . این تکنیک توسط پرفسور ایشیکاوای ژاپنی از دانشگاه توکیو ابداع و طراحی شده و به مرور جایگاه خاصی در بین مدیران و اهالی تفکر پیدا کرده است. این روش تا جایی پیش رفت که حتی نرم افزارهایی برای طراحی نقشه های ذهنی مبتنی بر این تکنیک، طراحی و تولید شد.

ایشیکاوا ( استخوان ماهی ) روشی مفید و ارزشمند در حل و شناسایی مسائل است. هرچند برخی، این روش را مناسب حل مسئله نمی دانند و از این تکنیک فقط در گام هایی از فرایند حل مسئله استفاده می کنند. در اصل، آنها این تکنیک را تنها روشی تجزیه و تحلیلی برای بیان، شناسایی و شناخت ابعاد مسئله می دانند که توانایی های زیادی در نمایان ساختن اِلمان ها، اجزای مسئله و روابط بین آنها دارد و می تواند تصویری کلی از مسئله را در اذهان ترسیم کند که با یک نگاه، تمامی شاخه ها و ابعاد آن قابل درک و فهم باشد و نه روشی برای راه حل یابی و انتخاب راه حل ها و در نهایت حل مسئله! اما از طرف دیگر بسیاری هم، کاربرد این روش را بسیار گسترده تر می دانند و معتقدند که در زمینه هایی چون ایده پردازی، حل مسئله، شناسایی کلیه علل احتمالی مسئله، مسئله یابی، بیان مسئله ، ایجاد تصویر منسجم از مسئله با ایجاد فضای بصری، روشن کردن روابط اجزای مسئله ، شناخت مسئله ، گزینه یابی، انتخاب راه حل و . کاربرد دارد.
اما علت نامگذاری این فرایند حل مسئله به « استخوان ماهی »، به دلیل شکلی است که این نمودار بعد از جمع آوری اطلاعات به صورت بصری به خود می گیرد که شبیه به اسکلت ماهی است. ایشیکاوا نمودار استخوان ماهی چیست؟ در این فرایند، مسئله خود را روی سر ماهی می نویسد و اجزاء و اطلاعات مسئله به صورتی در نمودار و شاخه ها قرار می گیرد که در نهایت، تمامی اطلاعات به همراه نمودار به صورت تصویری و به شکل اسکلت ماهی ترسیم می شود.

در روش بسیج اندیشه­ ها مساله اصلی را در یک دایره قرار داده و خط مستقیم را تا انتهای صفحه می کشیم. معیارهای شمارش­ شده را به ترتیب نزولی مرتب می کنیم. سپس از سر ماهی شروع کرده، معیار با بیشترین تعداد را با خطی 45 درجه از محور اصلی خارج می کنیم و این کار را برای سایر معیارها هم انجام می دهیم. خط افقی باید نسبت به بیشترین تعداد معیارها نرمالیزه باشد. نقطه انتهای خط یا دم ماهی را صفر درنظر می گیریم و ابتدای خط نزدیک به سر ماهی یا همان مساله را برابر تعداد معیاری که بیشترین فرادوانی را دارد. طول ساقه­ها را هم متناسب با تعداد فراوانی معیار رسم­ می کنیم. در انتهای هر ساقه نام معیار مربوط به آن و در طول هر ساقه مشکلاتی را در زیر معیار دسته ­بندی شده ­اند را قرار می دهیم. حال باید یکی ازمعیارها را به عنوان مشکل اصلی انتخاب کنیم. برای این کار می توان از روش گروه نخبه مجتمع یا روش دلفی استفاده کرد.

گام دوم: یافتن راه حل برای مشکل

در این مرحله چرایی مسأله مشخص شده و باید برای آن راه حل مناسب یافت. روند این مرحله کاملاً مشابه مرحله قبل است. از اعضای گروه خواسته می شود که برای حل مشکل مورد نظر، چهار راه حلی که ممکن است مسخره به نظر برسد ولی از نظر آنها موثر است را در کاغذ ها بنویسند. مانند مرحله قبل نظرات جمع آوری می شود و نظرات خوانده می شود. تعداد دفعات پخش کاغذها بستگی به بضاعت فکری گروه دارد. لازم به ذکر است که با ارزش ترین ایده ها از این مرحله به دست می آید.

فعالیت بعدی که باید انجام شود، این است که تمام راه حل ها شماره مسلسل بخورد و هر راه حل یک شماره منحصر به فرد داشته باشد. حال جدولی شامل تمام ایده ها تهیه می شود واز اعضای گروه خواسته می شود که به میزان اثربخشی و امکان سنجی آنها نمره (از 1 تا 5) دهند.

روش حل مسئله استخوان ماهی

چه مقدار با تکنیک های حل مسئله آشنایی دارید؟ آیا از روش های علمی روبرو شدن با مشکل آگاه هستید؟ تکنیک “استخوان ماهی (Fishbone diagram)” یا ایشیکاوا، یکی از روش های کاربردی حل مسئله است. این روش با استفاده از داده های آماری و ابزار های بصری، علت های احتمالی که باعث رخ دادن مشکل شده اند را نشان می دهد.

برای آشنایی بیشتر با این تکنیک و اجرای آن، ادامه این مقاله را مطالعه کنید.

نمودار استخوان ماهی چیست؟

همانطور که اشاره شد، نمودار استخوان ماهی ابزای است برای شناسایی علت و معلول در حل مسئله. این تکنیک تاثیر زیادی روی شناسایی نقص ها، تغییرات، خرابی ها و دلیل رخ دادن هر یک از آنها دارد.

نام گذاری این تکنیک حل مسئله به استخوان ماهی، به دلیل شباهت زیاد آن به اسکلت بندی ماهی است. در این نمودار مشکلات در سر (و به سمت راست) و دلایل ایجاد آن در ستون فقرات ماهی (به سمت چپ) نمایش داده می شوند. در این اسکلت دنده هایی که از پشت منشعب می شوند دلایل عمده را نمایش می دهند و شاخه هایی که از هریک از این دلایل عمده منشعب شده اند، علل احتمالی مشکل را ترسیم می کنند. بسته به علل ایجاد مشکل، این شاخه ها می توانند بیشتر منشعب شوند.

شاید در وهله اول با رسم و درک این نمودار مشکل داشته باشید اما توجه داشته باشید که رسم این نمودار بصری کمک زیادی به مدیران می کند تا درک مناسبی از وضعیت فعلی داشته باشند و به دنبال راه حل هایی باشند که مطمئن هستند مشکل دیگری برای آن ها بوجود نمی آورد.

ابداع نمودار علت و معلول استخوان ماهی

روش ها و تکنیک های حل مسئله را به طور کامل نمی توان به یک شخص یا گروه نسبت داد. این روش ها از دیرباز در شکل های متفاوت اجرا می شده است. روش استخوان ماهی هم از این قاعده مستثنا نیست. طبق تحقیقات، مفهوم نمودار استخوان ماهی از سال 1920 میلادی وجود داشته و مردم از این روش استفاده می کردند؛ اما استفاده کاربردی از آن توسط کائورو ایشیواکا رایج شد. این مهندس ژاپنی در دهه 1960 میلادی به منظور کنترل کیفیت کارخانه کشتی سازی کاوازاکی، این تکنیک حل مسئله را ابداع کرد.

پس از آن نیز شرکت مزدا موتور از این روش بصورت کاربردی در ابعاد وسیع استفاده نمود. هرچند که این شرکت از این روش به عنوان علل یافتن مشکل استفاده نکرد اما نمودار استخوان ماهی، تاثیر زیادی روی پیش گیری از وقوع مشکل در طراحی خودرو های این شرکت را داشت.

مزایا و معایب تکنیک استخوان ماهی

اگر در حل مسئله یا مدیریت بحران شرکت خود قصد استفاده از نمودار استخوان ماهی را دارید، لازم است مزایا و برخی معایب احتمالی این روش را بدانید. این تکنیک بسته به زمان و چگونگی استفاده، مزایا و معایبی را هنگام تجزیه و تحلیل مشکل شامل می شود. در ابتدا مزایای مهم نمودار استخوان ماهی را بررسی می کنیم:

1. اولین و مهم ترین مزیت این روش، شناسایی روابط علت و معلولی مشکلات اصلی است. فهمیدن اینکه چرا مشکلی رخ داده و منشا آن کجاست، با استفاده از نمودار استخوان ماهی سریع تر و راحت تر انجام می شود
2. مزیت مهم دیگری که این روش دارد، تاثیر گذاری مثبت روی بحث و جلسات طوفان مغزی است. این تکنیک با روشن سازی مشکلات، ذهن افراد مشارکت کننده در جلسه را باز تر کرده و ارائه ایده را راحت تر می کند.
3. این روش باعث مطرح شدن سوالاتی در ذهن شما می شود. این که به چه دلیل در هر مرحله مشکلی رخ داده، به بررسی علت اصلی مشکل کمک زیادی می کند.
4. اولویت بندی علل مشکلات به وسیله این روش امکان پذیر است. با اولویت بندی مسائل می توانید راهی سریعتر برای حل مشکلات مهم نمودار استخوان ماهی چیست؟ تر پیدا کنید.

چند مورد از معایب احتمالی نمودار استخوان ماهی را که ممکن است روی فرآیند حل مسئله شما اثر داشته باشد را نیز بررسی می کنیم:

1. افزایش علل نامربوط به مشکل را می توانیم از جمله معایب این روش نام ببریم. هرچند که تمام تکنیک های حل مسئله نیاز به مدیریت صحیحی هنگام اجرا دارند، این روش می تواند باعث سردگمی افراد جلسات طوفان مغزی شود.
2. گاهی رسم این نمودار باعث پیچیدگی بیشتر موضوع می شود. اگر آشنایی کافی با پیاده سازی این روش را نداشته باشید، رسم نمودار استخوان ماهی باعث سردرگمی شما خواهد شد.
3. گاهی این روش رویکرد های متفاوتی را به شما ارائه می دهد. به عنوان مثال در بعضی جلسات ممکن است علل احتمالی زیادی را برای وقوع مشکل پیدا کنید. این تعداد زیاد باعث می شود مشکل به اندازه ای غیر واقعی بزرگ دیده شود؛ یا شاید نتوانید برای مشکلی بزرگ علل کافی پیدا کنید. اینجاست که مشکل کوچک به نظر می رسد و ممکن است به این فکر کنید که با حل چند مورد جزئی، می توانید مشکل خود را از سر راه بردارید.

نحوه رسم نمودار استخوان ماهی

ترسیم نمودار استخوان ماهی، دارای پیچیدگی خاصی نیست. در صورت رعایت اصول آن می توانید بررسی مشکلات خود را بصورت حرفه ای انجام دهید. همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، بصورت کلی مشکلات اساسی در سر و علل مرتبط با آن بدنه ماهی را شکل می دهند. اصول دقیق تر رسم این نمودار را در این بخش بررسی می کنیم.

1. قدم اول برای شروع این تکنیک، نوشتن و به توافق رسیدن کل گروه، با مشکلی است که شرکت با آن روبرو شده است. باید از تمام اعضای تیم خود بخواهید که هر نفر ایده ای بدهد که مشکل چیست و در چه زمانی در چه مکانی رخ داده است. پس از شناسایی مشکل، آن را در سمت راست تخته یا نرم افزار خود بنویسید. یک خط افقی از آن به سمت چپ بکشید. این خط همان ستون فقرات ماهی است که علل مشکل شما را نشان می دهد.
2. در مرحله بعد باید عوامل اصلی که ممکن است بخشی از مشکل باشند را شناسایی کنید. پس از شناسایی عوامل اصلی، هر یک را توسط خطی به ستون فقرات ماهی متصل کنید. این عوامل اصلی می توانند شامل دستگاه ها یا کامپیوتر ها، نیروی انسانی، مواد مورد استفاده یا روش های تعریف شده باشند.
3. در مرحله قبل شما یک مشکل اساسی دارید که با خطی افقی به سمت چپ کشیده شده است. علل اصلی این مشکل هم به این خط افقی وصل شده اند. در مرحله سوم باید علل احتمالی که مربوط به هر علت اصلی است را پیدا کنید. با رسم خط های کوتاه تر از علل اصلی، می توانید این علل احتمالی را به اسکلت استخوان ماهی ترسیم شده وصل کنید. برای مثال اگر علت اصلی شما دستگاه یا کامپیوتر هاست، عوامل وصل شده به آن می توانند روش های نگهداری، سن دستگاه، دوره زمانی تعمیر یا قطعات آن باشند.
4. اکنون شما یک نمودار استخوان ماهی با مشکل و علل بوجود آمدن آن را پیش رو دارید. با استفاده از روش هایی مانند نظرسنجی، پرسیدن سوالاتی با “چرا” و بررسی های انجام شده، می توانید آزمایش کنید تا متوجه شوید کدام عامل، علت اصلی وقوع مشکل شماست.

ابزار و نرم افزار رسم نمودار استخوان ماهی

گاهی مشکلات به اندازه ای که حس می شوند کوچک نیستند. در جلسات بزرگ طوفان مغزی نمی توانید تنها با یک قلم و کاغد یا تخته، نمودار های شکل گرفته را ترسیم کنید. به همین منظور استفاده یک نرم افزار رسم نمودار استخوان ماهی الزامی است. برای ترسیم چارت و نمودار های خود، نرم افزار Visio می تواند گزینه مناسبی برای استفاده باشد.

جمع بندی

تکنیک استخوان ماهی، به عنوان روشی کلیدی در بررسی عوامل بوجود آمدن مشکل، می تواند کمک حال شما باشد. با توجه به کارایی و اجرای این روش، متوجه شدید که رسم نمودار استخوان ماهی، مکمل خوبی برای تکنیک طوفان مغزی است. تکنیک استخوان ماهی در کارآفرینی و مدیریت، نقش پررنگی را برای حل مسائل بوجود آمده اجرا می کند.

برای مدیریت بهتر بخش های حسابداری کسب و کار خود و خرید نرم افزار حسابداری حرفه ای، پیشنهاد می کنیم با دانلود دموی رایگان نرم افزار حسابداری معین، به مدت یک ماه تمامی امکانات نرم افزار و عملکرد پشتیبانی را به صورت کاملا رایگان مورد ارزیابی قرار دهید و در صورت رضایت اقدام به پرداخت و خرید نرم افزار حسابداری مورد نظر خود کنید و از یک سال پشتیبانی رایگان نیز بهره مند شوید.

اگر نیاز به راهنمایی بیشتری در این زمینه دارید می توانید با همکاران پشتیبانی نرم افزار حسابداری معین در ارتباط باشید.